Bok: Det som ble Norge

Geologen Reidar Müller startar si reise i Noregshistoria på Norli bokhandel i Oslo, der han oppdager at det Noreg som blir skildra i reiselitteraturen om landet vårt, utelukkande handlar om natur. Fossar, fjell, fjordar, vidde, is og nordlys teikner biletet av Noreg me gjerne vil selgja til dei som skal koma til landet vårt. Men, oppdager han, dei seier ingenting om korleis naturen vår, landet vårt, blei sjåande ut som det gjer. Dette er utgangspunktet for ei reise gjennom 2902 millionar år. 

Müller tek oss med gjennom tid og rom, gjennom det som er og det som har vore. Han tek oss med på sine eigne oppdagelsesferder, og gjer denne reisa gjennom det landskapet som blei Noreg på ein personleg måte. For å finna ut korleis nordmannen vart til, sender han ein dna-prøve til eit laboratorium i USA, og finn ut at forfedrene hans var i Nord-Tyskland/Danmark for 10.000 år sidan. Dette blir utgangspunktet for forteljinga om kor dei folka som befolka det landet me kjenner som Noreg eigentleg er ifrå.  

Han er med på undersøkinger i myrer, han klatrar på isbrear, studerar fjella på Svalbard, reiser ut på oljeplattformer, grev i kløfter og får trestokken han som barn fann på høgfjellet i Rondane undersøkt - det viser seg at pynten dei har på hytta er 8500 år gamal. Reisa til Müller har ofte utgangspunkt i noko personleg, men det personlege blir berre eit slags springbrett for å kasta oss fleire millionar bakover i tid. 

Å skildra Noregshistoria i løpet av dei kring 3800 åra det har budd folk i denne dela av verda, kan vere ein krevande oppgåve. Å tenka 3800 år, eller for den del 200 år, tilbake i tid, er vanskeleg, for det betyr at me må tenka bort oss sjølv og det me kjenner. Når ein skal skildra Noregshistoria i eit tidsrom på milliardar av år, krev det både gode pedagogiske emner og ganske mykje kløkt. Men Müller klarer denne i utgangspunktet umoglege oppgåva, og det med glans. Eg tek meg fridomen til å sitera ei av dei tankerekkene som gjorde meg i stand til å forstå - eller i det minste tru at eg forstod - kva dette handlar om (henta frå side 11): 

Du kan se for deg at jordens historie er som en togtur fra Bergen til Oslo. La oss anta at jorden skapes i Bergen (hvor ellers) for 4.6 milliarder år siden, og den 526 kilometer lange togturen starter derfra. Når toget stanser på Finse (...) dannes Norges eldste stein, for 2902 millioner år sider. Togturen fortsetter over fjellet, og først litt før Drammen er vi inne i kambrium. I Liertunellen (32 kilometer fra Oslo) hadde vi supervulkaner i Oslo-området, for 280 millioner år siden. I Sandvika (17 kilometer fra Oslo) får vi opphavet til oljerikdommene våre for 150 millioner år siden. Ved slutten av istiden ville vi vært én meter fra bufferen på Oslo S. Og endelig, et menneskeliv tilsvarer en knapp centimeter av turen.

Eg tilhøyrer den delen av befolkninga som slit litt med å forstå korleis nokon kan meina at stein er så spanande. Men eg må innrømma at eg sat særs engasjert og håpa på det beste då Müller fortalde om jakta han og ein konferanseven var ute på, då målet var å ta på den eldste steinen i Noreg. (Korleis det gjekk, vil eg ikkje avsløre, du får plukke opp boka og lese sjølv!). Det seier noko om formidlingsevna - og om formidlingsgleda.

Müller set også lesaren sin inn i forskingshistoria, og forenkler både forsking og forskingsdiskusjonar på ein slik måte at me som ikkje har peiling på naturvitskap skal kunne henge med. Det klarar han. I dei fleste av kapitlane i boka skriv om fagfelt som ikkje er hans eigne, og for å kunne gjera det, henter han inn folk som kan feltet til å hjelpa seg. Det er ikkje skrivehjelp han treng, men hjelp til å pusle saman biletet av korleis Noreg blei til, og hjelp til å forstå andre fagfelt sine tilnærmingar til det svaret. Han kunne ha intervjua dei. I staden hiv han seg med på arbeidet deira (sjølv når han finn det dørgande keisamt), og fortel om reisa i tid han har gjort i lag med dei, og der dei utdjuper når han ikkje forstår. Særs underhaldande, men enda meir lærerikt. Dette er populærvitskap av høg klasse.

Første kapitlet i boka kan du lesa hos Aschehoug. Forøvrig hjarteleg takk til dei for at dei sende meg eit leseeksemplar av boka..

Effekten av langsiktig lobby

Min gode venn J har i mange år drive intens lobby. Han har brukt mange timer for å få meg til å endre forbruksmønster. Prøvd med alle tilgjengelege middel å få meg til å innsjå at vanene mine måtte endres radikalt. At eg ikkje kunne fortsette å leve min kvardagssjonglering utan "ein slik ein". At det ikkje ville vere berekraftig å fortsette å springe rundt med kalender, datamaskin og ein mobil som anten er i ferd med å falle frå kvarandre eller som mister viktig informasjon. Ikkje for det, i perioden lobbyen har pågått, har eg i alle fall hatt 3 telefonar, men like forbaska...

Skal ein drive lobby mot ein sørlending, må det åpenbart skje langsiktig. Vi er ikkje å raske i vendinga, som kjent. Vi treng ei viss tilnærmingtid. Og såleis er det kanskje bare som det skal vere, når Js forsøk på å lokke meg med "ein driiiitbra app, som du bare måååå ha" eller "du, som har så mykje å gjere, på så mange felt, du kan jo ikkje fortsette med gule lapper du mister kontrollen på". For eg måtte då forstå at eg treng ein smarttelefon?

Vel. Eg har sett at han har hatt eit poeng, men eg har ikkje hatt bry til å ta meg råd. Dei pengane har eg jo tross alt mykje anna rart eg kan spenne vekk på!

Men her om dagen fekk eg mi første lærarlønn. Ikkje noko å leve på, men såvistes ikkje noko å klage over. Det er ganske god business å vere vikarlærar, nemlig. Då eg sjekka kontoen, fann telefonen ut at den skulle gå i vranglås. Igjen. Synd for den, for der og då bestemte eg meg for å gi etter for det "massive" presset. Så kunne eg bruke mi første lærarlønning på "fornuftig" vis. Og så kunne eg kanskje få ein fungerande telefon på kjøpet.

Det er ein viss ironi over det heile. For etter november har både organisasjonsaktivitet og reiseverksemd blitt ganske drastisk redusert, i alle fall inntil vidare. Så hovudargumentet til J er eigentleg borte.

Men eg bukka under til slutt. J kan innkassere siger ganske snart, for plutseleg ein dag står det eit snilt menneske på døra mi med ein ny telefon til meg..

Det nytter altså å drive lobby andsynes sørlendingar. Det tek berre mykje lenger tid...

Elektronisk overføring my ass!

Mobilen min tok kvelden for halvanna veke sidan, etter å ha synge på siste verset i eit halvårs tid. Det er sporadisk mogleg å få kontakt med han, dog ikkje via kabel (ergo vil den ikkje synkes til maskin). Og fordi ein ikkje får lov til å flytte telefonnummer frå telefon til simkort automatisk på den dustetelefonen, har eg hatt den store glede av å flytte 680 nummer frå telefonen til simkort og vidare til ny telefon manuelt.

Arbeidet blei gjennomført i går ettermiddag, sidan eg likevel hang på landstinget til NSU og arbeidet var særdeles mogleg å gjennomføre medan ein fulgte med i debatten. Men eg kjenner det, for å seie det mildt, i tomlane i dag...

Akkurat nå kjem eg korkje inn på nettbanken min eller på nettbanken til ein av desse organisasjonane eg passer på. Og her eg sit og skulle ha overført gryn både til dei som vil ha husleiga vår og til folk som skulle fått refundert utlegga sine for lenge sidan (men som ikkje har fått dei fordi vi ikkje har fått pengane frå sentralt) og kjenner eg blir ganske irritert. I eit halvt sekund tek eg meg sjølv i å ynskje at vi kunne sleppe denne hersens teknologien som aldri funker like vel.

Inntil det gjekk opp for meg at det innebar å betale rekninger over skranke.