ALDRI offerets ansvar!

Lege Amir Tauqir Chaudhary seier til Dagbladet at ein del overfallsvaldtekter kunne vore unngått dersom  kvinnene hadde redusert inntak av alkohol og andre rusmiddel. Fordi ein i rusen minster hemninger og mister kontroll over eigne grenser, og t.d. blir med ukjende menn heim, meiner Chaudhary at valdtekt er "nesten uunngåeleg". Han maner kvinnene til å ta meir ansvar for eigne handlinger, men presiserer at han ikkje meiner kvinnene er skuld i valdtekt.

Uavhengig av kjønn kan beruselsens påverknad på grensesettinga vere farleg, det er det ingen tvil om. Hemninger forsvinn og ein gjer ting ein ikkje ville gjort i edru tilstand. Men anten det handler om å balansere på møner, tisse på straumgjerder eller å bli/ta med nokon heim, er det sine eigne handlinger ein skal ta ansvar for - ikkje andres. 

Veien til helvete er som kjend brulagt med dei beste intensjoner. Eg trur Chaudhary på at han prøver å mane slike som meg (i dette tilfellet kvinner) til å legge seg på eit moderat inntak av rusmiddel slik at vi ikkje mister hemninger og kontrollen over eigne handlinger. Eg trur han når han seier at han ikkje ynskjer å gå ut med dette for å plassere ansvaret for valdtekta hos kvinnene. Men det store problemet med Chaudharys forsøk på å få kvinner til å ta meir ansvar, er at han skyver feil ansvar over på kvinnene. Indirekte seier han at dersom eg blir med ein kar heim, og han forgrip seg på meg, er ansvaret delvis mitt fordi eg blei med denne karen heim. Det er eit premiss vi ikkje skal akseptere. 

(Ein heilt annan ting er at det ikkje berre kvinner som blir valdteke og ikkje bare menn som valdtek!)

Arbeiderpartiets Arild Stokkan Grande seier til Dagbladet at kvinner må kunne gå nakne i gatene utan fare for å bli valdteke. For ansvaret for ei valdtekt ligg UTELUKKANDE hos overgriperen. Og det er haldningene til (den potensielle) overgriperen vi må jobbe med. Eit nei er eit nei. Eit nei er ikkje tja, det er ikkje eit skjult ja, det er og blir eit nei.

Denne saka viser også klart at det må brukes større ressurser på psykisk helse, og særleg på oppfølging av menneske som av ulike grunner har ein traumatisk ballast. Ikkje først og framst for å hindre overgrep (sjølv om det er ein positiv bieffekt), men fordi det kan bidra til å gjere livet lettare å leve for dei som har opplevd traumatiske ting.

I samband med masteroppgåven kom eg over eit sitat frå ein albansk lærd som eg meiner heiter Sabri Koçi (atterhald om at eg ikkje har kjelda mi tilgjengeleg nå). I ein diskusjon om kvifor albanske kvinner i liten grad dekte til håret, der det underliggande premisset var at kvinnene frista mennene ved å la håret flaume, svara Koçi med å plassere ansvaret der det høyrer heime. Fordi det til sjuande og sist bare er sine eigne handlinger ein kan stå ansvarlig for.  "Women should dress modestly, but if men are tempted, they can protect themselves by closing their eyes."

Sett Maria fri!

Foto rappa frå facebookgruppa "Sett Maria Amelie fri"

Brått kom den overraskande, men dessverre likevel ikkje uventa meldinga om at Maria Amelie blei arrestert i kveld. Ho som blei kåra til Årets Nordmann 2010 er henta av politiet for å sendes ut av landet.

Maria har gitt dei ansiktslause ansikt. Gjennom boka "Ulovlig norsk" har ho tatt oss med inn i ein kvardag dei fleste av oss ikkje klarer å forestille oss. Eit liv utan bankkort, utan pass, utan papir, utan tilsynelatande å eksistere. Ho har tatt oss med inn i eit liv i konstant frykt, men der gleden og lykka likevel klarer å vinne fram. Eit liv der ho til ei kvar tid står andsynes høvet til å bli henta av politiet - der ho aldri heilt kan slå seg til ro.

Ho kunne vald å fortsette å teie stille. Eller ho kunne til dømes ha gjort som ho og forlaget opphavleg hadde tenkt, og gitt ut boka si anonymt. I staden gjorde ho det motsette: stod fram med namn - og bilete av seg sjølv på framsida av den aller aller viktigaste boka som kom ut i fjor.

Foto: Pax forlag

Ho er ei ressurssterk jente med vilje. Ho driv frivillig arbeid, talar flytande norsk og har mastergrad i eit fagfelt der vi treng hennar kompetanse (frå Noreg, til og med). Ho er godt integrert, og kan jamvel kallast for "ein draumeinnvandrer". Og ho har sjølv ein stor draum: å få betale skatt. Få bli rekna som ein vanleg samfunnsborgar.

Maria gav dei ansiktslause eit ansikt. Med det blei ho også problematisk - for det er så mykje lettare å snakke om dei som ikkje finst som om dei ikkje finnest. Det er lett å forhalde seg teoretisk til at det skal eksistere menneske i landet utan papir, og så lenge vi ikkje veit om nokon, blir dei berre tal, eit rykte, nokon "andre". Men så kom altså Maria. Og var det ansiktet som gjorde at ein ikkje kunne forholde seg teoretisk til "desse menneska". Brått blei ein av desse papirlause eit menneske av kjøt og blod, eit menneske med krav på vår medmenneskelegheit og aksept.

Maria Amelies historie er politisk særs problematisk. Ein ting er at det faktum at ho er her 8 år etter at familien mista retten til opphold i landet kan bidra til mindre tillit til politiet som ikkje har kasta dei ut. Ein annan er at det faktum at vi brått har eit ansikt, ei historie å forholde oss til, gjer at vi ser saka frå nye sider. Og då blir det som politisk er riktig - å halde fast på likskap for loven og konsekvent line i asylpolitikken - fort å gå på akkord med magekjensla til folk flest. Og etter asyllovgjevninga har Maria og familien ikkje rett på opphold i Noreg. (Og sidan dei både hadde søkt opphald i Finland først og oppgav falske identiteter, er ikkje saka akkurat styrka).

Men kvifor denne magekjensla? Jo, fordi vi rekner Maria som norsk. Fordi vi kjenner at ho er som oss. Fordi ho har så sterke band til Noreg at det er her ho høyrer heime.

Hadde nokon fortald historia om X, den 25 år gamle jenta som tok utdanning og hadde vaskejobb og som etter 8 år i landet blei arrestert, er det ein sjans for at berre dei i Xs næraste krins hadde reagert. Men når historia nå gjeld Maria, ho Maria vi føler vi kjenner litt, ho med det søte smilet og den sterke historia, vår Maria, aksepterer vi det ikkje. For Maria er norsk god som nokon. Ergo: Maria må få bli.

Utfordringa er at Marias grunnlag for opphold i Noreg ikkje er tilstades med den rådande norske tolkninga av forholda i Russland. Det er offisielt heilt trygt for nokon frå Kaukasusrepublikkane å reise tilbake til Russland. Rett nok kan fotballbråket i Moskva i desember tyde på det motsette. I etterkant av opptøyene kom det fram at bakgrunnen for bråket nettopp var etnisk gnistning. Eg er på ingen måte ein Russlandsekspert, og mi erfaring med Kaukasus er begrensa til dei sjølvstendige landa i sør. Men då nyhendevarsla kom førre månad, kunne eg ikkje fri meg frå å fundere på om dette kanskje var beviset på at vårt mangfaldige naboland i aust ikkje er så fritt å ferdes i og så trygt å reise tilbake til som det norske styresmakter vil ha det til.

Eg kjenner at det er ein del motstridande hensyn som virker i hovudet mitt i denne saka. Det eine er det politiske. Asylinstituttet skal ikkje misbrukast, og ein skal vere streng i vurderinga av kven som får opphald. Det inneber i dette tilfellet at så lenge det er Russland dei skal tilbake til, har dei ikkje krav på opphald som asylanter. Og lova skal vere lik for alle. Punktum. Det andre hensynet er det mellommenneskelege. Eg trur på Maria når ho skriv at familien blei forfulgt på bakgrunn av etnisitet, enda dei var i eit land Noreg rekner at slike forfølgingar ikkje går føre seg. Og ikkje minst: eg er ikkje eit sekund i tvil om at Marias band til Noreg er sterke etter 8-9 år her. Sidan kontakten med heimland og slekt har vore minimal, vil det faktisk vere spinnvilt å sende ho ut av landet.

Maria skriv i boka si at det hadde vore mogleg å finne vegar ut. Ho vurderte å gifte seg med ein tidlegare kjærast. Ho hadde hatt høve til å skaffe pass og busette seg med falsk identitet. Begge deler valde ho og familien bort. Fordi dei heller ville leve ærleg. Det burde vore ein sjølvfølge, men det er det ikkje, og valet står det derfor respekt av.

Men er det sånn at ønsket om å la Maria få bli er knytt til at vi kjennar hennar historie? For min eigen del er svaret tja. Marias sterke historie har åpenbart prega mitt ønske om at det skal skje noko drastisk - og i positiv retnig - for Maria og hennar familie. Men det er ikkje nødvendigvis historia i seg sjølv, men det historia tvinger oss til å gjere, som er hovudgrunnen til at eg meiner Maria må sleppes laus og innvilges opphald. Marias historie tvinger oss til å sjå dei vi elles ikkje ser. Dei som vi ikkje trur finnes. Dei som ikkje finnest på papiret. Dei som berre lev i samfunnet vårt.

Både Italia og Spania har ved fleire høve gitt illegale innvandrere amnesti. I Noreg har dei røystene som har snakka for tilsvarande ordninger også i Noreg snakka til døve øyrer - frivillig døve øyrer. Det er så mykje lettare å seie at "nei, har folk fått avslag, har dei fått avslag" enn å akseptere at det faktisk lev mange tusen i landet utan papir. Sjølv om det dokumenteres kva forhold dei det gjeld lev under, har norske politikarar ikkje vore villige til å opne augene og akseptere at dette faktisk foregår innen landets grenser. Det er på høg tid å innføre amnesti.

Med kveldens arrestasjon har også den eine røysta som har gitt oss eit bilete av korleis det er, blitt tvungen til å tie. Den røysta treng vi sårt. Det er dessverre sikkert ikkje ein grunn i seg sjølv til å løyslate ho, men det er likevel sant. Ein grunn som derimot bør vere god nok, er at hennar sak ikkje er handsama individuelt ennå. Det er sendt inn søknad. Den bør få bli handsama. Med ho på utsida av murene. I Noreg.

Eg vonar så mange som mogleg vil innfinne seg i demonstrasjonstog i morgon for å markere si støtte. Slepp Maria fri! Fordi dei sterke menneskelege hensyna tel.

Kvinneundertrykkande hijab?

Eg utanfor Skopjes store moské - i hijab

Karita Bekkemellem er atter ei gang ute med eit av sine liksom-feministiske utspel. Siste tilskot på stammen er at ho nå likestiller hijab og kvinnelig omskjæring. Noko som for meg er eit bevis på at Karita ikkje har peil på kva ho snakker om. For det er milevis forskjell mellom desse to.

Og bare for å ha sagt det først som sist: ja, det skjer dessverre at unge jenter tvinges til å ikle seg hijab. Ein 5 åring med hijab har nok tatt like lite stilling til valg av hodeplagg som ein femåring med bolleklipp. Det er heller ikkje det vesentligaste - det er derimot spørsmålet om korvidt det er tillatt for jenta å ta av seg hijaben når ho blir gamal nok til å velge sjølv kva ho vil gå i. Er svaret her nei, opplev jenta heilt klart undertrykking, og då er stoda særs alvorleg.

Problemet med Karitas argumentasjon, er at det er eit fåtall som tilhøyrer denne gruppa. Det er eit fåtall jenter som tvinges til å bruke hijab. Dei aller fleste tar hijaben på av eige ønske - og talet på slike auker i Europa. Unge muslimske kvinner, også dei med røter i land der ein normalt ikkje går med hijab, tar på seg skautet for å vise at islam er ein stor del av deira identitet. Somme tar han på seg berre av og til, og lar dagsformen bestemme, medan andre gjer eit val om at hijaben skal høyre til på hovudet deira. Tilsvarande bestemmer dei sjølv når han eventuelt skal av hovudet att.

Det er ikkje hijaben Karita og andre feminister burde bruke sine krefter på - det er burka og niqab. For sjølv om begge deler unekteleg har sine praktiske sider (ein har høve til å få med seg alt, medan ingen kan sjå kva ein sjølv føretek seg), er sannsynlegdomen ganske liten for at dette er plagg ein frivillig går med. Dette er plagg ein "ikles" av foreldre og ektemenn som vil ha kontroll. Over jentas kropp.

Når det er sagt: etter å ha hatt lange diskusjoner med meg sjølv, har eg landa på at i operativ teneste bør det vere heilt forbode med religiøse symbol. Og det inneber at korsa og davidsstjernene også skal bort frå halsgropene til polititenestemennene. Men kvifor skal ikkje dei som jobber på kontora få bruke akkurat dei symbola dei vil?