Sett Maria fri!

Foto rappa frå facebookgruppa "Sett Maria Amelie fri"

Brått kom den overraskande, men dessverre likevel ikkje uventa meldinga om at Maria Amelie blei arrestert i kveld. Ho som blei kåra til Årets Nordmann 2010 er henta av politiet for å sendes ut av landet.

Maria har gitt dei ansiktslause ansikt. Gjennom boka "Ulovlig norsk" har ho tatt oss med inn i ein kvardag dei fleste av oss ikkje klarer å forestille oss. Eit liv utan bankkort, utan pass, utan papir, utan tilsynelatande å eksistere. Ho har tatt oss med inn i eit liv i konstant frykt, men der gleden og lykka likevel klarer å vinne fram. Eit liv der ho til ei kvar tid står andsynes høvet til å bli henta av politiet - der ho aldri heilt kan slå seg til ro.

Ho kunne vald å fortsette å teie stille. Eller ho kunne til dømes ha gjort som ho og forlaget opphavleg hadde tenkt, og gitt ut boka si anonymt. I staden gjorde ho det motsette: stod fram med namn - og bilete av seg sjølv på framsida av den aller aller viktigaste boka som kom ut i fjor.

Foto: Pax forlag

Ho er ei ressurssterk jente med vilje. Ho driv frivillig arbeid, talar flytande norsk og har mastergrad i eit fagfelt der vi treng hennar kompetanse (frå Noreg, til og med). Ho er godt integrert, og kan jamvel kallast for "ein draumeinnvandrer". Og ho har sjølv ein stor draum: å få betale skatt. Få bli rekna som ein vanleg samfunnsborgar.

Maria gav dei ansiktslause eit ansikt. Med det blei ho også problematisk - for det er så mykje lettare å snakke om dei som ikkje finst som om dei ikkje finnest. Det er lett å forhalde seg teoretisk til at det skal eksistere menneske i landet utan papir, og så lenge vi ikkje veit om nokon, blir dei berre tal, eit rykte, nokon "andre". Men så kom altså Maria. Og var det ansiktet som gjorde at ein ikkje kunne forholde seg teoretisk til "desse menneska". Brått blei ein av desse papirlause eit menneske av kjøt og blod, eit menneske med krav på vår medmenneskelegheit og aksept.

Maria Amelies historie er politisk særs problematisk. Ein ting er at det faktum at ho er her 8 år etter at familien mista retten til opphold i landet kan bidra til mindre tillit til politiet som ikkje har kasta dei ut. Ein annan er at det faktum at vi brått har eit ansikt, ei historie å forholde oss til, gjer at vi ser saka frå nye sider. Og då blir det som politisk er riktig - å halde fast på likskap for loven og konsekvent line i asylpolitikken - fort å gå på akkord med magekjensla til folk flest. Og etter asyllovgjevninga har Maria og familien ikkje rett på opphold i Noreg. (Og sidan dei både hadde søkt opphald i Finland først og oppgav falske identiteter, er ikkje saka akkurat styrka).

Men kvifor denne magekjensla? Jo, fordi vi rekner Maria som norsk. Fordi vi kjenner at ho er som oss. Fordi ho har så sterke band til Noreg at det er her ho høyrer heime.

Hadde nokon fortald historia om X, den 25 år gamle jenta som tok utdanning og hadde vaskejobb og som etter 8 år i landet blei arrestert, er det ein sjans for at berre dei i Xs næraste krins hadde reagert. Men når historia nå gjeld Maria, ho Maria vi føler vi kjenner litt, ho med det søte smilet og den sterke historia, vår Maria, aksepterer vi det ikkje. For Maria er norsk god som nokon. Ergo: Maria må få bli.

Utfordringa er at Marias grunnlag for opphold i Noreg ikkje er tilstades med den rådande norske tolkninga av forholda i Russland. Det er offisielt heilt trygt for nokon frå Kaukasusrepublikkane å reise tilbake til Russland. Rett nok kan fotballbråket i Moskva i desember tyde på det motsette. I etterkant av opptøyene kom det fram at bakgrunnen for bråket nettopp var etnisk gnistning. Eg er på ingen måte ein Russlandsekspert, og mi erfaring med Kaukasus er begrensa til dei sjølvstendige landa i sør. Men då nyhendevarsla kom førre månad, kunne eg ikkje fri meg frå å fundere på om dette kanskje var beviset på at vårt mangfaldige naboland i aust ikkje er så fritt å ferdes i og så trygt å reise tilbake til som det norske styresmakter vil ha det til.

Eg kjenner at det er ein del motstridande hensyn som virker i hovudet mitt i denne saka. Det eine er det politiske. Asylinstituttet skal ikkje misbrukast, og ein skal vere streng i vurderinga av kven som får opphald. Det inneber i dette tilfellet at så lenge det er Russland dei skal tilbake til, har dei ikkje krav på opphald som asylanter. Og lova skal vere lik for alle. Punktum. Det andre hensynet er det mellommenneskelege. Eg trur på Maria når ho skriv at familien blei forfulgt på bakgrunn av etnisitet, enda dei var i eit land Noreg rekner at slike forfølgingar ikkje går føre seg. Og ikkje minst: eg er ikkje eit sekund i tvil om at Marias band til Noreg er sterke etter 8-9 år her. Sidan kontakten med heimland og slekt har vore minimal, vil det faktisk vere spinnvilt å sende ho ut av landet.

Maria skriv i boka si at det hadde vore mogleg å finne vegar ut. Ho vurderte å gifte seg med ein tidlegare kjærast. Ho hadde hatt høve til å skaffe pass og busette seg med falsk identitet. Begge deler valde ho og familien bort. Fordi dei heller ville leve ærleg. Det burde vore ein sjølvfølge, men det er det ikkje, og valet står det derfor respekt av.

Men er det sånn at ønsket om å la Maria få bli er knytt til at vi kjennar hennar historie? For min eigen del er svaret tja. Marias sterke historie har åpenbart prega mitt ønske om at det skal skje noko drastisk - og i positiv retnig - for Maria og hennar familie. Men det er ikkje nødvendigvis historia i seg sjølv, men det historia tvinger oss til å gjere, som er hovudgrunnen til at eg meiner Maria må sleppes laus og innvilges opphald. Marias historie tvinger oss til å sjå dei vi elles ikkje ser. Dei som vi ikkje trur finnes. Dei som ikkje finnest på papiret. Dei som berre lev i samfunnet vårt.

Både Italia og Spania har ved fleire høve gitt illegale innvandrere amnesti. I Noreg har dei røystene som har snakka for tilsvarande ordninger også i Noreg snakka til døve øyrer - frivillig døve øyrer. Det er så mykje lettare å seie at "nei, har folk fått avslag, har dei fått avslag" enn å akseptere at det faktisk lev mange tusen i landet utan papir. Sjølv om det dokumenteres kva forhold dei det gjeld lev under, har norske politikarar ikkje vore villige til å opne augene og akseptere at dette faktisk foregår innen landets grenser. Det er på høg tid å innføre amnesti.

Med kveldens arrestasjon har også den eine røysta som har gitt oss eit bilete av korleis det er, blitt tvungen til å tie. Den røysta treng vi sårt. Det er dessverre sikkert ikkje ein grunn i seg sjølv til å løyslate ho, men det er likevel sant. Ein grunn som derimot bør vere god nok, er at hennar sak ikkje er handsama individuelt ennå. Det er sendt inn søknad. Den bør få bli handsama. Med ho på utsida av murene. I Noreg.

Eg vonar så mange som mogleg vil innfinne seg i demonstrasjonstog i morgon for å markere si støtte. Slepp Maria fri! Fordi dei sterke menneskelege hensyna tel.