Det gløymte demokratiet

For ei tid tilbake var eg ein tur i Kviterussland. Og i møtet med kviterussiske venner fekk eg ei ny forståing av kva demokrati er, og kvifor det er så viktig.

I ei samtale med ei av mine kviterussiske venninner, seier ho brått "du, eg er så misunneleg på deg! Som får lov til å bu i eit levande demokrati. Kvar einaste morgon vakner eg opp, og kjenner at det er ein ting som saknast i livet mitt. I landet mitt. Og det er høvet til å bu i eit demokratisk land."

Det var ei uttale som virka både fjern og på grensa til overdramatisk på meg. Min første tanke var om at det nok var litt overdrive. Inntil det gjekk opp for meg kva demokrati faktisk betyr i eit land som Kviterussland. Demokrati handlar nemleg ikkje berre om retten til å demokratisk velge kven ein vil at skal styre landet, kva politikk som skal gjelde innan landegrensene. Demokrati handlar også om ting vi tek vel så for gitt: om retten til å seie si meining heilt fritt utan å risikere fengsling. Om retten til å kunne organisere seg. Om retten til å kunne samles i større grupper utan å mistenkes for å arbeide mot styresmaktene. Om høvet til å kunne kjenne seg trygg på sine omgjevnader, utan frykt for at den som er eins beste venn brått skal vere angivar - eller, enda verre, brått utføre ugjerninger mot deg. Det høyres kanskje ut som ei historie frå 1984, men det er røynddomen, også her i Europa.

Venninna mi fortalde ei historie om ei ung jente ho kjende, som etter eit besøk av si beste venninne var funne daud på golvet. Ho døydde av forgifting. Bestevenninna hadde nemleg fått ein telefon frå ein mann som melde at dersom ho ikkje gjorde som han sa, og tok livet av si beste venninne, skulle han personleg drepe familien hennar. Redsla gjorde henne til drapskvinne.

Demokratiet inneber ein tryggheit vi tek for gitt, og det kan vere farleg, fordi det gjer at vi gløymer at vi må kjempe for demokratiet.

Kampen for demokratiet er ein kamp vi må kjempe kvar einaste dag.


Og eit lite PS: Veka etter at eg var i Kviterussland, trefte min kompis Hans att somme av våre felles kviterussiske venner. Han har skildra møtet med ei av dei på sin blogg.