Tidleg på ettermiddagen i dag var eg ein tur på Jernbanetorget. På hjørnet Jernbanetorget/Europarådets plass sat, som vanleg, ei dama og tigga. Ho sat sånn plassert at då eg kryssa gata, kom eg "rett på" ho. Inn frå mi venstre side, med kursen rett fram (og dermed på langs der ho sat) kom ein gamal mann, som eg vil anta var ein stad mellom 70 og 80 år. Mannen har jamn fart, men ganglaget ber preg av at beina hans ikkje lenger har ein ungdoms vitalitet.
I det både han og eg nærma oss, begynte dama å riste på koppen sin og på sedvanleg vis rope "please, please". X antall år i Oslo har enda ikkje vendt meg frå kjensla av å vere brydd når eg treff på tiggarar, så det er mogleg det var instinkt som gjorde at eg slo auga ned. Alternativt var det konsentrasjonen om å ikkje snuble i fortauskanten si skuld at eg ikkje såg det som skjedde.
Det kjem ein lyd frå koppen med mynter i. Det er ikkje lyden av mynter som fell i koppen, ei heller lyden av ein kopp som ristes på. Lyden av mynter som slår mot kvarandre er så hard at den vitner om eit spark. Mannen er så nær dama at han utan tvil kan ha sparka koppen ho holdt rundt. Beinet hans avslører ikkje om han har sparka eller om han berre har eit bein han må bruke mykje krefter på å løfte. Eg les kroppsspråket hans. Han er fiendtleg innstilt mot denne dama.
Eg ser ikkje ansiktet hans, men eg ser blikket hennar. Det er forvirra, ope og sint på ein gong. Ho ser at rett på meg, og i eit mikrosekund er det som om augene hennar seier "gjer noko, for svarte".
Eg skal til å rope på den gamle mannen. Eg utbryt "ØY!", men resten av skriket mitt teier i strupen. Eg skal til å rope at "SÅNN OPPFØRER EIN SEG FAKTISK IKKJE OVERFOR FRAMANDE MENNESKE!" Eg skal til å skrike at det er heilt greitt at han kjenner seg brydd, for det er han ikkje aleine om. Eg skal til å gje han klar melding om at han får sjå til å skjerpe seg, for det er faktisk eit menneske han utøver vald mot. Eg skal til å avslutte med å seie noko om kor forferdelege gamlingane nå til dags er, at han er ei skam han er for dei som bygde landet.
Men eg teier. Eg teier, bøyer hovudet og tuslar bort mot trikken (som eg akkurat mister, til pass for meg!). Tvilen gneg i meg. Eg såg jo ikkje mannen sparke. Eg kunne risikert å skjelle ut ein framand, uskuldig mann. Ein gamal mann, til og med, ein eg intuitivt har ekstra respekt for.
Heile vegen heim dikuterer eg med meg sjølv. Heile vegen heim fortel eg meg sjølv kva eg faktisk burde ha sagt. Og kvifor eg skal vere glad eg lot det vere. Det er ein prinsippdiskusjon som foregår i mitt indre. Det er retten til å ikkje bli uskuldig dømt mot det universale menneskeverdet. Det er respekten for gamle menn mot respekten for medmenneske. Det er omsorg for medmennesket mot omsorg for medmenneske.
Og så er det skammen og frykta. Skammen over å kunne ha gripe inn, men vore for feig til å tørre. Frykta for at eg lot vere å gje han ei skyllebøtte fordi dama som sat der truleg har rumensk eller bulgarsk statsborgarskap. Skammen over kva det vil seie om forholdet mellom liv og lære dersom frykta mi er sann. Frykta for at eg er for feig, og at ideologien som eg innbiller meg at ligg i ryggmargen forsvinn som dugg for sola når det gjeld. Frykta for at eg har bidratt til å nedverdige ho ytterligare ved å (tilsynelatande) sjå på, og så la vere å gripe inn.
Det er lenge sidan ein episode har plaga meg tilsvarande. Eg har grubla og grubla, men eg kan ikkje med handa på hjartet seie at eg er sikker på at eg oppfatta det som faktisk fann stad. Han kan vere ein av desse gamlingane som traskar rundt i hovudstaden og nesten går på tiggarar for å markere at dei ikkje er velkomne til å drive med tigging - for det er ein del som gjer akkurat det (og dei eg har sett har alle vore menn). Han kan ha gått så nær ho at det var ho som rista ekstra hardt for å få han unna. Han kan rett og slett ikkje ha sett ho. Eg kan ha tolka blikket hennar feil.
Tvilen gneg i meg ennå. Eg klarer ikkje bare å seie at "gjort er gjort". Eg skulle så gjerne ha gjort noko. Men eg veit ikkje kva.
Først mange timars grubling seinare gjekk det opp for meg at eg eigentleg ikkje var på veg heim.
Ingen kommentarer:
Legg inn en kommentar