Du kan ta sørlendingen ut frå Sørlandet, men...

"Kva er det med dykk sørlendinger" spurte venninna mi oppgitt her om dagen. "Dei klarer å flytte ut, men så går det bare ei kort stund, så er dei på vei tilbake til Sørlandet igjen. Og ikkje nok med at dei skal tilbake til landsdelen, dei vil jo jammen med ha ting akkurat slik det var då dei vaks opp." Ho kjenner nokon frå Arendal som er fødd og oppvakse i byen, og som så fort det var på tide å flytte heimantifrå valde å busette seg i Arendal. Resten av verda er fint å reise på ferie til, men heim til Arendal må dei.

Og her sit eg, og innser at 8 år i Oslo ikkje har tatt sørlendingen ut av meg. Ikkje på noko vis. Ein ting er at eg har eit veldig behov for å forsvaret Sørlandet i alle mine samanhengar (...skulle ønske desse orda var mine..), ein annan er at når eg nå sit og prøver å leite fram ein stad å bu i Kristiansand til hausten, er "aktualitetsaksen" ganske sjokkerande: Sentrum - Østerveien - Søm/Hånes er det einaste gyldige. Har ikkje hatt bry til å vurdere å sjekke ut anna, ein gong.

Eg prøver meg sjølvsagt på å argumentere med "det er så praktisk å bu langs bussmetroen", "det er så kjekt å kunne hoppe rett på bussen til UiA", "eg må bu ein stad der eg slepp å ha bil" og "eg må bu ein stad der det går buss ofte" (som er eit argument for ikkje å ta over søsters hybel på Gimlekollen). Men kvifor då berre langs metroløypa austover, spør du kanskje? "Åååå, la meg for all del sleppe Vågsbygdveien!".

Tinnheia og Hellemyr kunne eg vurdert, sikkert, men så var det dette med den praktiske metroen. Og Slettheia betyr fort Vågsbygdveien, og sjølv om ein kan sleppe unna den, slepp ein jo ikkje unna Vesterveien, og den er jo nesten like ille i mitt hovud.

Men uansett korleis eg vrir og vender på det, har nok frk H litt rett. You can take the girl out of Sørlandet, but you can't take Sørlandet out of the girl.

Så derfor har eg brukt dagen i dag på å pakke eigedeler av ulik affeksjonsverdi ned i kasser. Bokhyllene (med unnatak av alt masterrelatert) er tømt, stova er skrapa for dvd-ar med mitt namn på, cd-hylla ser ribba ut og eg treng "desperat" nye kasser". For nå skal eg heim, altså. Bare ikkje heilt sikker på kva tid. Eller kor heim eigentleg er.

Mot "årets helligste dag"

"17. mai er det heilagste dagen i året" utbraut mamma rundt middagsbordet i dag. I min familie har det alltid vore ein liten (ideologisk?) kamp mellom 17. mai og langfredag om å stå øverst på heilagheitsskalaen. 

Eit av mine første minner er ein 17. mai der eg truleg var 3 år. Eg var enebarn, og feira i lag med bestemor, bestefar og mamma og pappa i Vanse. Eller, eg antek at mamma og pappa også var der, men dei er ikkje til stades i minnet. Det eg hugser, er at eg stod like ved den store bautaen i Vanse og holdt ei bunadskledd bestemor i eine hånda, mens den enorme hånda til min dresskledde bestefar hadde eit solid grep rundt den andre. Det var trygt og godt, og eg stod og studerte den enorme bautaen og lurte på korleis nokon menneske nokon gong kunne ha klart å lage noko som var så stort. At Kyrkja ved siden av kunne vere høg, kunne eg forstå, for eg hadde jo sett at ein bygde med stillaser. Men korleis ein fekk til den "enorme" bautaen, det var meg eit mystrium. 

Då eg var liten, var 17. mai strengt tatt ei todagersarrangement. Vi begynte med barnetog i gata og saft og kaker på leikeplassen den 16. mai. Dette var ein kombinasjon av ein gatefest for å feire at ein var ferdig med god dugnadsinnsats og ein måte å sørge for at alle ungane, anten dei var 2 eller 15, fekk gått i tog. Etterpå var det sekkeløp og kanskje litt grilling før badekaret venta på skitne men lukkelege barn og strykejernet venta på at opphavet skulle gyve laus på bunadsskjorter.

Sjølve 17. mai var ein dag der alt fulgte sin faste rytme, og der alt gjekk slag i slag.  Oppstilling på grusbanen på Heståsen for ei kort tale før barnetoget. Så gjekk toget ut i gatene, og endte opp på Hånes skole for Den Store Talen, nasjonalsonger av fulle lunger, loddsalg, kaker, is og så mykje leik ein bare orka. Og når ein omsider gjekk lei, sånn ut på tidleg ettermiddag ein gong (ofte fordi alle andre hadde vendt heim, og den Stave Samuelsenske hop var dei einaste utanom arrangørane som  framleis var i full sving), gjekk vi heim for å strekke på beina litt, før turen gjekk ned mot Kristiansand sentrum og Borgertoget, anten for å gå der sjølv eller fordi ein alltid kjende nokon som gjekk der (eventuelt for å finne ut kva studentkora hadde funne på denne gongen). Så bar det ut for å ete, før turen gjekk heim eller til venner eller naboer for å proppe i oss enda meir kake (som om vi ikkje hadde fått nok slikt allereie på Hånes). Litt meir beinstrekk, og skifting frå bunad til dongri før Tapto var tingen. 

Min barndoms 17. mai fulgte med andre ord eit fast system. Den var ritualisert, og blant hovudritene var øvingene "få i deg så mange kalorier du overhodet klarer". Desse ritene var så klare at eg nesten blei paralysert då eg flytta til Oslo og måtte tilbringe nasjonaldagen liggande på ein sofa mens eg las til eksamen dagen etter. Eg gjekk ein tur i skogen (bunadslaus) og traff ein forvirra polakk og nokre fugler. Elles var alle folka borte. Den 17.mai'en var så trasig at eg etterpå bestemte meg for å i alle fall prøve å finne nye ritualer. 

I den grad eg kan skryte på meg å ha funne nye 17. mai-ritualer i hovudstaden, er det barnetoget som er ein hovudingrediens. Sjølv om dei eg kjenner i toget kan oppsummerast på ei hand (og i stor grad på biletet av Romsås Janitsjar..) har det absolutt vore ei god erstatning for Hånes-toget.

 

Men resten av ritualene har det vore så som så med. Anten det har inkludert laaaaaaaaange frukoster, like lange lunsj-middager eller å drikke sjampis på statens rekning, har det liksom ikkje blitt så dreis på det. Den heilage 17.mai'en har blitt mindre heilag med åra, er det bare å innrømme.

I morgon skal eg igjen feire 17. mai i Vanse (for første gong sidan eg var 4), og igjen stille meg slik at eg kan betrakte den bautaen som ikkje lenger er enorm, og som eg ikkje lenger har problem med å skjøne korleis blei reist. Bestemor og bestefar ligg gravlagt på same kyrkjegården, og bestemors bunad er det eg som skal gå i. Men kanskje kan eg, i eit lite glimt, oppleve å vere 3 år igjen og vere lykkeligst i heile verda fordi at "endelig er dagen her".

I fjor: utenriksdepartementets mottaking. 

I år: høvesvis på ny-gamle jaktmarker på Lista og på gamle-gamle jaktmarker på Dovre

HA EIN FANTASTISK GOD 17. MAI!

Landsmøte, landmøte, landsmøte

Eg er i landsmøtemodus. Eller rettere, eg prøver overtyde meg sjølv om at eg er i landsmøtemodus. Landsmøtet i Senterpartiet tek til på torsdag, og for andre gongs skuld har eg ein plan om å IKKJE begynne på skrivinga av landsmøteinnlegget sånn i det generaldebatten tar til. (Første gong var på landsmøtet i Senterungdommen i Ulvik i november - og det var ei ganske ny oppleving!)

Eg har ikkje mindre enn 10 tema eg har lyst til å skrive om, men får (også det som vanleg) ikkje heilt til å nøste trådane heilt slik eg vil. Brått fann eg ut at eg måtte komme på kva eg skreiv om på landsmøtet i Ulvik. Den gong stilte eg med ikkje mindre enn 3 innlegg (derav berre eit som blei presentert frå talerstolen), så eg vurderte sjølvsagt å berre bruke eit av desse, i alle fall fram til eg las dei.

Men så fann eg ut at om eg ikkje kunne få gjenbruk av innlegg sånn på det jamne, kunne eg i alle fall sørge for å få publisert det her. Så her, særs forsinka, kjem altså landsmøteinnlegget mitt frå november 2010.

(Og dermed fekk eg brukt enda litt tid på å utsette kva kladd eg skal kladde videre på. Bonus!)

-----

November 2010:

Landsmøte,

Det skjer noko merkeleg i den europeiske offentligheita om dagen. Medan det i åra etter 1945 har vore illegitimt å inndele menneske på bakgrunn av genetikk og oversjå personlegdommen, opplever eg at det brått har blitt «lov», også her heime.

Vi har sett det i haustens «fleirkulturdebatt» i kjølvatnet av kronikken til Christian Tybring-Gjedde og Kent Andersen. Vi ser det i Danmark, Frankrike og Belgias ønske om forbod mot bestemte muslimske kvinneplagg på offentleg plass. Vi ser det i Sarcozys massive bortvisning av sigøynarar frå Frankrike.

I Danmark vedtok dei for nokre veker sidan at det finst ghettoer i landet. Desse ghettoane er kjenneteikna ved 40% eller høgare innvandringsandel. Ein har politisk bestemt at desse «ghettoane» er i ferd med å utvikle seg til parallellsamfunn, og for å unngå dette, vil ein lokke innvandrarane UT og danskene inn.

Landsmøte, eg har nyleg funne ut at det samfunnet eg vaks opp i, ville vore ein ghetto etter dansk standard. I klassen min på ungdomsskolen hadde godt og vel 1/3 ikkje-vestleg bakgrunn. Inkluderer vi halvdanskene og slikt, er vi oppe i 2/3 innvandringsbakgrunn.

I min barndoms bydel fanst det eit parallellsamfunn. Der måtte jentene gå i lange skjørt. Dei gjekk på eigne skoler, og dei hadde religiøse heilagdagar vi andre ikkje ante at eksisterte. For oss som gjekk på den offentlege skulen var det noko merkeleg å sjå desse utrolig trivelege folka i nabovegen ta skolebussen kvar morgon – dei var så nære oss, og likevel så langt borte frå vår virkelighet. Eg trur til og med dei hadde matretter vi aldri hadde høyrt om. Men noko seier meg at i både den danske og Tybring-Gjeddeske virkeligheita ville desse IKKJE vore definert som eit parallellsamfunn – fordi dei tilhøyrer ei heilt særeiga kristen menighet og alle kan spore genene sine tilbake til Harald Hårfagre.

Mennesket søker av natur det kjende og nære. I 8^th avenue kunne dei inntil nyleg snakke norsk i delikatessebutikken, som selde heimelaga kjøttkaker, Hennig-Olsenis og norsk melkesjokolade. Og nett slik norsk-amerikanerene har klumpa seg saman i USA, søker innvandrere i Noreg seg tidvis saman med dei som snakkar sitt eige språk. Det er ikkje nødvendigvis eit problem – problem blir det først i det dei lukker seg og berre forheld seg til seg sjølv.

Eg meiner ikkje å seie at det ikkje finst utfordringer. Også mitt barndoms Hånes var prega av uro. Særleg var det eit uroprega samfunn då arbeidsløysa var stor. I frustrasjonen over ingenting å gjere, begynte gatekampene. Men dei tok slutt fordi lokalsamfunnet sjølv tok ansvar: ein mobiliserte lokale natteravner, og ungdommene følte at nokon brydde seg.

Vi løyser ikkje integreringsproblemet med å sjå på det som eit isolert problem. Vi løyser det først om vi ser på individet og den einskildes behov. Vi løyser det først når vi ser menneska. Då kan vi unngå parallellsamfunn, men det krever at vi åpner oss. Det krev at vi er trygge på den norske kulturen, og er villige til å dele vår kunnskap om det å vere norsk med dei som ikkje forstår oss. Og den som trudde at nordmenn var enkle å forstå, bør lese Wikitravels forklaringer på norsk åtferd.

Røter og klemmar

I dag har min tyrkisk-finske kompis Ömer bestemt at er dagen er ein bør klemme ein immigrant. Og dersom du er blant dei som treng gode unnskuldningar for å dele ut klemmar - nytt høvet. Treng du ikkje gode unnskuldningar - nytt høvet likevel.

Og sånn apropos migrasjon - i sommer gjekk mamma og meg tur, og vi stoppa for å prate med ein nabo. Samtalen gjekk inn på det fleirkulturelle samfunnet, og mamma sa at "Signhild si beste barndomsvenninne er frå Chile". Eg såg dumt på mamma og utbraut "kven då?!". To sekunder etterpå gjekk det opp for meg. Mamma og meg byrja le i kor, og nabokona lurte sikkert eit lite sekund på om vi var blitt gale.

Greia er nemlig at i mitt hovud er mi fantastiske barndomsvenninne K jo trass alt først og framst er K. Og K har eg kjend sidan vi var 4. Og sidan vi har vokse opp i ein av desse bydelane som var såpass ny at ingen innbyggarar hadde budd der i ein heil generasjon, hadde vi alle røtene våre ein annan stad. Vi var alle stolte av dei røtene vi hadde, og alle var samde om at desse røtene var lite mykje verd. Dermed blei spørsmålet om kven som var norske og ikkje uviktig - for vi var jo alle frå Hånes, men også frå ein annan stad. Du verden for eit privilegium!

Men klemmar, dei skal ho få. I tusenfold.