Bok: Den fortrolige av Hélène Grémillon

Eg oppdaga brått då eg logga meg inn på blogger-kontoen min nå at eg aldri publiserte denne bokmeldinga. Følgande skulle vore publisert 30.08.13 - og fordi boka var så fin, tenker eg at dette er ei bok det er verd å høyra om, så eg trykker "publiser" nå, godt og vel eit år etter at eg faktisk skreiv dette..

----
I vår ein gong fekk eg tilsendt  Hélène Grémillon si bok "Den fortrolige". Eg las nokre sider, men lite tid til lesing gjorde at boka blei liggande nesten ulese. Det angra eg sterkt på då eg omsider kom til fortsettelsen og forstod kva eg hadde gått glipp av..

Forlagsredaktøren Camille er nysingel, gravid og har nettopp mista mor si. I bunka med kondolansebrev dukker det også opp eit mystisk brev frå ukjend avsendar, som skal komme til å sende henne brev kvar tirsdag i vekene som kjem. Han fortel historia om den unge kunstnarsjela Annie og den velståande Madame M. Desse to kvinnene finn kvarandre i mellomkrigstidas Frankrike, og eit sterkt vennskap veks fram mellom dei. Ein dag inngår dei ein pakt som skal komme til å endre liva deira - og liva til fleire av dei rundt seg.

Camille blir fascinert av skrivemåten til den ukjende avsendaren, og har lenge ein mistanke om at dette er eit romanutkast som blir levert til ho på denne måten for å vekke merksemda hennar. Men etterkvart som historia blir utvida i kvart nye brev, aner ho at det kanskje er noko anna brevskrivaren vil henne.

Pakta Annie og Madame M har inngått, er ei pakt mellom eit barn som ikkje forstår rekkevidden av det ho gjer, og ei litt eldre dame som forstår kva ho gjer, men som er så oppteken av kva ho får ut av det at ho vel å gjere seg blind for det moralsk problematiske i situasjonen. Pakta fører til ei kjærleik og sjalusi. Og til ei historie som skal vise seg å ha ein del meir til felles med Camille sitt liv enn ho forstår. Verdskrigen bryt ut, og i kaoset krigen bringer med seg, skjuler nokon alle spora etter pakta.

Oppskrifta på denne romanen er ganske klassisk. Gjennom brev blir historia til hovudpersonen avdekt, lag for lag. Men Grémillon klarer å unngå klisjéfella, og meistrer å fortelle ei historie som fenger, engasjerer og som rett og slett er drivande godt fortalt. Ei bok det virkeleg er verd å sjekke ut, med andre ord.

Takk til Aschehoug for lesareksemplar.

Det naudsynte pushet.

NRK melde for nokre timar sidan at tidlegare stortingsrepresentant Alf-Ivar Samuelsen døydde i ei traktorulykke heime i Lofoten tidlegare i dag. Slike triste nyhende er nettopp det, triste. Men i tillegg til å kjenne på det triste, kjenner eg takksemd. Det var ikkje Alf-Ivar si skuld at eg blei politisk aktiv, men han medvirka sterkt til at eg blei verande i Senterpartiet. Ikkje fordi me hadde så mykje med kvarandre å gjere, men fordi han på akkurat rette tidspunkt såg meg.

Då eg som ung og uerfaren møtte på Senterpartiet sitt landsmøte for første gong, heldt eg eit innlegg som på alle vis har fortent å gå inn i gløymeboka. Eg aner ikkje kva hovudbodskapen var, men eg veit eg stotra og rota fælt der oppe. Eg hadde ganske mykje organisasjonserfaring, og hadde halde landsmøteinnlegg også før, men korkje den lille landsmøtesalen til Målungdommen (rundt 30) eller Senterungdommens større rom (rundt 100) kan jamnførast med 150 + presse på partilandsmøtet. Eg var vettskremt, og hadde mest lyst til å springe dei 4,5 kilometrane heim til pappa og gøyma meg under dyna på jenterommet eg hadde flytta ut av. Men eg stod der nå, i blitzlyset, og heldt mine tilmålte 2 minutter om forsvarspolitikk - som attpåtil var oppført i feil debatt. Partileiinga rett nedanfor talerstolen dempa ikkje nervøsiteten. Det berømte djupe hôlet i golvet var sårt etterlengta, men dukka ikkje opp.

Å karra seg opp på talerstolen etter eksstatsråder kjennes som å hoppa etter Wirkola. I ein sal der tilsynelatande "alle" var Stortingsrepresentantar eller fylkesråd eller ordførarar eller politiske rådgjevarar eller fylkestrafikktryggjingsutvalsleiarar, kjendes bodskapen min irrelevant og plassen min liten. Å vera siste talar før partileiaren, gjorde ikkje kneskjelven mindre. Delegasjonen min var hyggelege og meinte eg hadde gjort det greitt. Sjølv var eg overtydd om at dei "sa det for å trøste meg", som Prøysen ville sagt.

Nokre minutt etter at eg var på plass i landsmøtemiddagssalen, la ei brei hand seg på skuldra mi. Alf-Ivar hadde lagt merke til namnet mitt på delegasjonslista, og då eg gjekk på talerstolen, hadde det blitt fleipa på Nordlandsbenken om at eg jammen ikkje var så ulik han av utsjånad heller heller. "Så æ tenkte at æ kanskje va far din! Ka mor di heitte?!", sa han spøkefullt. Eg kunne avkrefte at han kunne mistenkast for å ha medvirka til min eksistens. Samuelsengena mine er riktignok i overkant sterke og i høgste grad frå farssida, men dei kjem frå ein annan kant av landet. "Men eg var jo så stolt der eg sat!", fortalde han, framleis leande, "For ikkje bare hadde eg fått ei datter eg ikkje visste om frå før, men jammen kunne ho uttrykke seg godt, ho hadde gode meiningar - og kunne sjå omstruktureringa i Forsvaret frå ein heilt ny vinkel!". 

Når delegasjonen din seier du gjer ein god jobb, kan du, som flink og evig sjølvkritisk pike, alltids bortforklara det med at det er deira jobb. Når ukjende folk, som attpåtil er nominert til sikker plass på Stortinget (i den grad noko slikt finst) seier det same med sterk innleving, må ein tru dei. Og nettopp fordi rosen kjem frå nokon som har eller har hatt nokre av alle desse merkelege titlane politikar får fordi dei er så flinke, er det ein ros som gjer noko med ein. 

"Slektskapen" mellom oss forblei ein spøk i åra han var stortingsrepresentant, og han lot meg forstå meir enn ein gong at eg bare måtte sjå forbi titlane til dei rundt meg og erfaringa deira. "Det du har på hjartet, er viktigare enn kva posisjon du har!".

I erfaringas vaner er det lett å gløyma at ein har starta ein stad. Det er lett å gløyma at ein ein gong sjølv var den usikre som ikkje heilt visste korleis orda på papiret skulle strauma ut frå munnen samstundes som hjartet skulle slå og ein gjerne ville sjå ut som om ein takla det heile veldig godt. Eg har ofte tenkt at eg skal "ta ein Alf-Ivar" i møte med ferske i organisasjonen. At det å seia "hei, dette var bra!" til ferskingar som gjer det godt, men kanskje ikkje sjølv ser det, er ein måte å bidra til at knea skjelv litt mindre neste gong. Og at det BLIR ein neste gong.

Eg lyser fred over Alf-Ivar sitt minne, og lovar å gjere mitt for å sjå dei ferske. Dog utan å påberope meg foreldreskap.

Kjære Erna

¨

(Bilete: Udir)

Kjære Erna! 

Eg har ein av dei mest meiningsfylde jobbane i samfunnet. Formålet for jobben min er å skulle danne den oppveksande generasjon. Eg, og alle dei eg jobbar i lag med, skal bidra til at dei blir "til gagns menneske". Det er ingen liten oppgåve. 

Eg håper eg er ein av dine draumelærarar. Eg håper du ville ha meint det om du hadde vore i klasserommet mitt. Og eg håper eg fortsetter å vere det også etter at desse forhandlingane som nå pågår er over. Eg håper, men eg kan ikkje seie det sikkert ennå. Eg håper eg har mot og styrke til å fortsette. At eg (og nå orsaker eg at eg må skifte målform) "fortsatt kan forbli en drømmelærer, og ikke bli en rømmelærer".

Eg veit at du korkje kan eller vil instruere KS til å trekke framlegget sitt, sjølv om det er heilt hòl i hovudet. Eg har ein mistanke om at du, som alle lærarane i landet, har lurt på korleis KS sitt framlegg skal sameinast med visjonane du har for skulen, for korleis me saman skal kunne bygge verdas beste skule, der den faglege kvaliteten er høg og den sosiale kompetansen enorm. Og eg kjenner det politiske spelet godt nok til å forstå kvifor du held tunga. 

Eg forstår at du ikkje kan bry deg for mykje om det på noverande tidspunkt, men eg vil likevel fortelle deg kvifor det er så viktig for meg å halda på den nåverande arbeidsavtalen. Fordi arbeidsåret er komprimert, jobber eg til krampa tek meg i periodar, og avspaserer når elevane ikkje fyller klasserommet med latter og læring. Hovudgrunnen til det, er at uansett kor mykje vi planlegg, er det ikkje til å unngå at vi får vurderingssituasjonar som hamnar oppå kvarandre. Vurderingane har vi ikkje først og framst for å sette karakter (sjølv om det hender at nokon trur det), men for å kunne gje personlege framovermeldinger. For at vi skal kunne skyve eleven fagleg til eit nivå som kan gjere henne til eit gagns menneske - for det krev jo ei viss grad av ålmendaning. Vi har altså eit komprimert arbeidsår for å sikra at kvaliteten på utdanninga - ålmenndanninga - til elevane blir så god som råd er. Og sjølv om eg skal innrømme at eg stundom leiker med tanken på å finne meg ein ni-til-fire-jobb (den tankeleiken er sterkast når rettebunka er høgast), kjem eg ikkje til å realisere det med det første, for eg har ein vanvittig givande jobb. Skal eg vere heilt ærleg, vil eg sterkt vurdere beiteskifte dersom KS sitt framlegg går igjennom, men det skal eg la vere å bry deg med nå, for eg kjenner i staden for å uttale meg om noko du KAN uttale deg om, uavhengig av forhandlingane: dei andre formane for kvalitet i skulen.

Eg forstår som sagt kvifor både du og kunnskapsministeren har munnkorg i dei fleste spørsmåla om kvalitet i skulen så lenge forhandlingane pågår. Difor forstår eg også kvifor partiet ditt har byrja med eit standardsvar når de får sinte facebookmeldinger på Facebook frå lærarar som lurer på korleis de vil sikra kvalitet. De veit sjølvsagt at som regjeringsparti kan de ikkje blande dykk inn i den disputten som nå pågår mellom KS og fagforbunda (det er jo ikkje konflikt ennå, for det er brot i forhandlingane, men ein er samde om å framleis forhandle), og de veit at de ikkje har høve til å påvirke forhandlingane for mykje på noverande tidspunkt. Så i staden for å svara skikkeleg på spørsmåla, plar den som sit på facebooksida dykkar skrive noko a la dette:  (eg har saksa eit svar som er underteikna av Iris, og som er eit svar til Inger Strand Kvalheim på fredag): "Vi har flere tiltak som vi er i gang med. Vi skal legge om dagens lærerutdanning til en femårig master for å øke kvaliteten på lærerne som utdannes. Så skal vi innføre flere karriereveier i klasserommet med muligheter for økt lønn og økt status, for dem som er flinkest til å undervise. Dette skal skape en positiv sirkel der flinkere elever søker seg til lærerutdanningen, og sikre at flinke lærere forblir i klasserommet." Eg blir litt uroa av dette svaret, Erna, og eg skal prøve å forklara deg kvifor. 

For at du skal kunne følge med på tankerekka, må du nok legge til grunn at eg er ein Draumelærar-aspirant. Eg er ikkje perfekt i lærarrolla, men eg er betre enn eg var då eg byrja i yrket, og eg vonar eg blir betre for kvar dag som går. (Ein blir aldri ferdig utlært. I den augneblinken ein blir det, er ein ikkje utlært, men ferdig, som kjent). Du må også legge til grunn at dei aller, aller fleste lærarane er dyktige i jobben sin. At dei bruker sine beste sider i møtet med elevane, utvikler dei sidene dei er mindre gode på, og at dei klarer å pushe elevane både fagleg og sosialt. At dei er dyktige til å danne elevane til å bli gagns menneske.

Som sagt, eg har ein av dei mest givane jobbane i verda. Sjølv om det kostar ein innsats av blod og sveitte, og sjølv om det betyr at det fell nokre tårer, nokre gonger av glede, andre gonger av sorg eller frustrasjon. Men det er verd det, for eg ser kvar einaste veke at innsatsen min betyr noko. Nokre gonger ser eg det i lyset som går opp for nokon (det ser nesten ut som det gjer i teikneseriene, kan eg fortelja!), av og til ser eg det i smilet til ein elev. Andre gonger mest i blikket. Av og til les eg det i elevtekster (når ein elev som stadig har skrive tilbake melding endeleg skriv tilbakemelding, t.d.). Somme gonger høyrer eg det - som når ein som har slitt med å visa at han eller ho kan reflektera brått får det til fordi eg har stilt nokre spørsmål som har festa seg. Av og til kjenner eg det, som ein klem, eit håndtrykk eller eit skulderklapp. Ein gong innimellom får eg også beskjed om at innsatsen min betyr noko (til jul fekk eg ein lapp i skulderveska der det stod "Verdas beste lærar - det er du". Då var eg stolt, kan du tru! Eg veit heldigvis ikkje kven som har skrive den). 

På same måte ser eg at innsatsen til alle eg jobber med betyr noko. Og eg gler meg storvegs over at dei elevane eg ikkje alltid er den rette til å forklara og illustrera for, heldigvis har ein annan lærar som er den som får den siste biten i puslespelet til å falle på plass. Fordi læraryrket meir enn noko anna handlar om å møtast som menneske - og på same måte som elevmassen har mange formar, har heldigvis lærarmassen det same. Saman pusler vi magi. 

Å skulle skilja ekstra gode lærarar frå gode lærarar er eigentleg umogleg - for kven og kva skal vi ta utgangspunkt i?

Frem fra glemselen/ Kvardagsepistel

Eg kom i skade for å begynne eit oppryddingsforsøk på dropboxen min. I ei mappe merka med "kan kanskje brukast til noko", fann eg denne historia, som eg sikkert hadde tenkt at eg kunne bruke til ei novelle eller noko, om ungdomstidas forfattarkall skulle slå til igjen. Eg syntes teksten var nokså morsom, og sidan eg ikkje trur forfattarkallet kjem til å vende tilbake, får eg nesten nytte høvet til å spreie det her i staden. 

Jeg kjente kallet allerede på kinoen. Det var rart, for jeg var tørst. Men jeg visste at i en motsetningsfylt kropp som min, var det helt reelt. Jeg måtte tisse.

Vi gikk av banen, og ingen av oss ville gå hvert til vårt. Vi ville begge gå litt, sånn helt uten mål og mening. Vi hoppa av på Ullevål. Tilfeldighetene fulgte oss opp Bergslia (sikkert fordi han skulle ned, jeg skulle opp, og da virka det mest logisk å gå rett fram). Da vi kom til krysset under Berg stasjon, bestemte jeg meg for at vi skulle ta vegen ned til nordnorsken. Erfaringsmessig står dørene der ganske ofte åpne, og kanskje jeg var heldig?

Men nei, der var det stengt. Trappene fulgte oss ned mot rundkjøringa før Ullevål. Der var det kratt. Og plutselig: hvorfor ikke benytte sjansen? Oslos mange skogsholt har jo flere funksjoner, men det å være en tilfeldig tissestasjon for sånne som meg, måtte være et av dem, spesielt på en dag som denne, da regnet hadde gjort sitt til at det allerede var vått i skogsbunnen.

Innover i holtet, under kvister, i ly av bjørk, fant jeg mitt lille natteparadis. Jeg gjorde som jeg hadde lært på speideren: finn en bakke, sitt sånn at du tisser nedover. Hold på buksa, pass på at du ikke tisser på skoa. Slipp deg løs.

Sjelden har det å tisse vært nærmere paradis. Og at det var minst en liter som måtte ut, det er jeg sikker på. En liter væske gir deg god til å filosofere. En liter væske kan ikke komme ut i ett. En liter væske tar tid. Tid til å tenke, tid til å kjenne etter. Hva er det som stikker så bak der? Og den sakte erkjennelsen av at du har satt deg i et brenneslekratt. 

Bok: Reisen til Bella Coola

Eg er ekspert på å trykke på "lagre" i staden for "publiser" på bloggen eller "send" på eposten. Då eg tidlegare i dag svinsa forbi bokhylla, kom eg til å tenke på kva han mannen eigentleg sa i artikkelen om Bella Coola. Eg visste eg hadde funne referansen i innlegget om boka til Kari Nygaard. Men den låg ikkje på bloggen. Fordi eg hadde trykka på feil plass. Så her kjem eit innlegg som altså skulle vore publisert i mai. Kan eg skulde på å vere sørlending? Vi er jo ikkje alltid kjent for å vere så kjappe av oss..

Biletet har eg frimodig stole frå Aschehoug sine nettsider. 

Eg blei sengeliggande i byrjinga av mai. Etter nokre dagar med næringsopptak på minussida orka eg ikkje eingong sjå film. Men å ligge under dyna var keisamt, og ingenting skjedde på facebook (det gjer jo aldri det når ein er sjuk! Muligens fordi ein er inne ca kvart 2. minutt?). Eg treiv til meg ei bok frå nattbordet. Timane berre forsvann. 

Heile livet har eg hatt Den store Amerikareisa framme i pannebrasken. Det er vel umogleg å ha opphav frå Lista utan at Amerika har vore ein del av livet. Mine oldeforeldre på morssida hadde ikkje overlevd om det ikkje hadde vore for Amerika. Mine oldeforeldre på farssida hadde aldri fått lov til å gifte seg om det ikkje hadde vore for at oldefar hadde vore "over there". (Dei to forelska hadde vel heller aldri møttes om dei hadde blitt verandre i Noreg, strengt tatt..). Slekta mi hadde med andre ord ikkje vore til om det ikkje hadde vore for amerikabåten. Men samstundes har eg eit litt anstrengt forhold til amerikareisene i litteraturen. Kanskje er det fordi det Amerika dei skildrar er eit ganske annleis Amerika enn det som har vore ein del av min familie si kollektive (Brooklyn-) fortelling? Derfor var det med ei viss skepsis eg gjøyv laus på Kari Nygaards "Reisen til Bella Coola".

Amerikabåten SS Majestic fraktar i 1892 med seg tre (fiktive) personar som har tre ulike grunnar for å forlate, og kanskje til og med rømme frå, sine norske røter. Hovudpersonen Ingrid og ektemannen Esten forlet Østerdalen i von om eit betre liv. Ingrid ber ei stor sorg, og om Esten eigentleg deler denne, skjuler han ho i arbeidet sitt. På båten over blir Esten så sjøsjuk at han må halde seg i kahytten heile turen. Den meir sjøsterke Ingrid får derfor høve til å utforske det mini-samfunnet Amerikabåten er heilt for seg sjølv. Slik har det seg at ho møter prestesonen Andreas frå Stavanger. I Estens ufrivillige fråver veks det fram eit sterkt vennskap mellom den skuleflinke innlandsjenta og akademikarmannen frå strandkanten, og mellom linene forstår vi at dette kanskje er noko meir enn "berre" vennskap. Både Ingrid og Andreas rømmer frå stor sorg, og på kvart sitt vis har sorgene deira eit skamfullt element ved seg, og sjølv om dette er uuttalt, forsterker det banda mellom dei. Men dei kjem frå to ulike verder, og ho er gift. Når båten klapper til kai på Ellis Island, må dei også seie farvel til kvarandre. 

Andreas, som har vakse opp i borgarskapets stillesittande tilvere, får eit røynddomssjokk når han må finne på noko å brødfø seg med. Han dreg til Chicagos slaktehallar for å jobbe av seg sorga. Esten og Ingrid reiser til Minnesota, til Esten sin onkel og familien hans. Esten jobber minst like hardt som heime, i god lutheransk and. Ingrid klarer derimot ikkje heilt å tilpasse seg hustrurollen som det blir forventa at ho skal fylle. Etterkvart klarer ho å overtale sterke krefter om at ho kan få andre oppgåver i området enn berre å vere gardskjerring. Det er duka for skandale.

Tittelen på boka er eit klart hint om at Ingrid og Esten skal vidare. Til kanadiske Bella Coola, som i 1890-åra blei busett av ei gruppe norske lutheranarar. Den spanande historia til kolonien kan du lese her. Nygård bruker Bella Coola som eit slags "forjettede land", der Esten og Ingrid skal skape eit nytt liv, og sjølv rydde seg grunn i karrig jord. Men det går vel ikkje heilt som planlagt..

Reisen til  Bella Coola er ei vakker bok, men ho er langdryg. Dette er ikkje boka for deg som treng spenning på kvar tredje side, for det hender at det går langt mellom hendingene her. Og plottet i boka er kanskje ein smule for forutseibart - eg kjende meg ganske sikker på korleis det kom til å ende allereie etter ti sider. 

Innimellom framstår boka som ein transportetappe, og slutten tyder på at dette kanskje er meint å vere første bok i ein serie. Eg vonar at det stemmer, for eg kjenner eg gler meg til ei bok til. Og har eit lønnleg håp om at det kanskje er litt mindre "pause" i den. 

Takk til Aschehoug for fint meldeeksemplar!

Bok: Jo fortere jeg går, jo mindre er jeg

Eg liker Earth Hour. Eg skryt til og med av å ha bidratt til å snikinnføre det før tida, for det gjorde vi faktisk i eit kolletiv eg budde i etter å ha høyrt om det frå Australia. Eg tilhøyrer også den delen av folket som meiner det er juks å sitte med datamaskinen på batteri under Earth Hour. For to år sidan erklærte eg til og med at Earth Hour overgjekk 17. mai som min yndlingsdag -  (lenge til eksamen,) levande lys, god middag  og gode venner er ein uslåeleg kombo. Kven treng elektrisitet då?

I år, derimot, var det bare meg, ei gigantisk rettebunke på pcen, ein passe varm hybel, eit ullpledd, 13 t-lys, to kubbelys. Middagen var oppeten, venner og bekjente reist på påskeferie, og eg ikkje reist på feire til familien ennå. Kva skulle eg ta meg til? Jo, eg treiv ei tilfeldig bok frå bunka av bøker eg hadde tenkt å lese om høvet baud seg. 

Det er noko poetisk over at eg i mi einsemd treiv den vakraste boka om einsemd eg nokon gong har lese. Eg kunne nå ha sagt noko vakkert om korleis einsemda mi ikkje var til å halde ut, og korleis det å få ta del i hovudperson Matheas einsemd var det einaste som heldt meg oppe. Men det ville vore blank løgn. Eg treiv boka fordi ho var så lita at eg kanskje ville klare å lese ho ut før kvelden var omme, slik at eg hadde ei unnskuldning mindre til å unngå å rette elevtekstar dagen etter. Då eg var komen halvvegs tok eg meg sjølv i å lese ekstra seint, i å medvite hale ut tida. For det å lese ut boka ville vere det same som å måtte forlate Matheas vakre, einsame univers.

 (Biletet har eg frimodig rappa frå Oktober.no i von om å bli tilgitt fordi dette strengt 

tatt er ein slags reklame, og det utan at dei har betalt eller bestukke meg eller noko anna)

Kjersti Annesdatter Skomsvold har skrive ei vakker og morsom bok om ei lita dame som aller helst vil gå i eitt med tapetet. Ho er bokstaveleg tala heilt utan nettverk, og ho veit heilt enkelt ikkje korleis ho skal forholde seg til andre mennesket. Ektemaken Epsilon er det einaste mennesket ho har kunne forholde seg til, og vi aner snart at han muligens ikkje er til lenger, sjølv om ho fortset å omtale han i presens. Livet hennar består av pikekyss, rundstykker, syltetøy, ørevarmer-strikking og venting. Ufattelege mengder venting, og aller mest på at Epsilon skal bli ferdig på jobben i Statistisk Sentralbyrå. For ikkje å snakke om at han skal bli pensjonist, så dei kan vere i lag heile tida. Då han endeleg blir pensjonist, går det galt. 

Mathea har aldri heilt skjønt korleis ho skal forholde seg til andre menneske. Ho forstår dei ikkje, og det er særdeles gjensidig. Gradvis forstår vi lesarar kvifor, og etterkvart som det blir avdekt, er det ikkje lett å vite kven ein skal vere forståingsfull andsynes. For ho har aldri lært sosiale kodar og denslags, korkje heime, i skulen eller seinare i livet. Epsilon har vore den einaste ho har forstått seg på, og han har forstått ho.

Matheas univers er området rundt Lutvann. Det er vannet, det er området rundt, det er boligblokkene der. Derfor er det også i dette området ho gjer sine forsøk på å bli sett. Av naboane. Av dei på butikken. Av dei på eldresenteret. Ho baker rundstykker og pikekyss i stor skala for å servere på borettslagsdugnaden, vel vitande om at ho ikkje treng å vere med. Men korleis skal ho gå fram for å servere det? Ho kjøper syltetøy på glass, men får ikkje opp lokket. Korleis skal ho formulere seg for å få svensken bak disken til å opne glasset før ho forlet butikken? Ho drister seg på eldrekveld på senteret, og sjølv der det skal vere koseleg for alle går ho att med tapetet. Ho tulleringer til opplysninga i håp om at dei fører statistikk over kven som er dei mest populære å få opplyst nummeret til. Ho lager seg ein tidskapsel, bare for å vise at ho har eksistert. Ho hiv seg til og med på ei småkriminell karriere - alt i håp om å bli lagt merke til.

Skomsvold kunne ha skrive ei grusom bok om einsemd. I staden har ho skrive ei morsom, var og fin bok om ei dame som eigentleg er ganske tøff, men som aldri heilt har skjønt korleis ho skal få vist akkurat det til seg sjølv eller andre. Les boka, du vil ikkje angre. (Nesten-rim!) For, som Mathea vile sagt det: "Sannsynligheten for  at det skulle skje må være mindre enn Ɛ, dersom Ɛ er en mikroskopisk liten mengde".

Mathea fortener minneord. Eg gjer Goethes ord til mine, og lysar fred om hennar litterære minne med orda

Warte nur, balde
Ruhest Du auch.

Bok: Mamma er en countrysang

Denne hausten har eg vore i eit forhold som Facebook ville kategorisert som "complicated". Den andre delen av forholdet er Cathrine Evelids "Mamma er en countrysang". Boka kom postboren frå Aschehoug (i von om at eg ville lese ho ut og melde ho). Eg har lese litt og lagt boka frå meg fordi eg og boka liksom ikkje forstår kvarandre. Men så går det ei stund, så kjenner eg at boka har noko som gjer ho verd å vende tilbake til. Noko dreg meg tilbake, heilt til eg går lei igjen. Så er det pause og på'an igjen. Som eit slikt forhold du ikkje vil vere i, men heller ikkje gje slipp på.

Men nå er det slutt. I utgangspunktet, i alle fall. Siste ord er lese, og figurane frå Havnegata i Stavanger har spelt sin siste countrysong for meg. Skjønt, har dei det? Fakta: hovudpersonane fortset å kverne i bakhovudet mitt.

Eg veit ikkje kva det er som gjer at eg krangler sånn med boka. Eg kan ikkje seie om det er handlinga, språket eller fortellerstilen. Tilsvarande veit eg ikkje heilt kva som driv meg tilbake til ho igjen. Men det er noko der...

Evelids debutroman handlar om Gry, Terje og Stig. Gry vaks opp i eit pietistisk miljø på Sør-Jæren, men har brote ut av det. Men ho strevar med å finne sin plass i familien, og i livet. Draumen er å bli oppdaga, bli kjent. Terje er sambuaren hennar, countryelskar og nordsjødykkar. Han er i sambuaren og sonen sitt bilete mannen med stor M. Dumdristigheita hans gjer at han ikkje alltid kan vere det. Stig, sonen, elsker foreldra sine utan atterhald, og blir drive inn i ei vaksenverd han ikkje heilt forstår.

Evelid har vald å skildre verda gjennom auga til Stig. Og mykje av det Stig ser og høyrer, er ting han ikkje sjølv forstår eller evner å pusle saman til eit bilete. Heldigvis, får ein nesten seie. For den vaksenverda Stig tek del i, inneheld mykje ein liten gut ikkje skal kunne forstå.

Eg trur at noko av grunnen til mitt elsk-hat-forhold til denne boka, er at eg blir frustrert over alt det den stakkars Stig må sette i system sjølv. For under den ganske perfekte overflata er det tidvis råte. Sambuarparet slit, både seg imellom og kvar for seg, og Stig aner dette, men forstår det (naturleg nok) ikkje. Guten må stadig vere med mor på jobb på den lokale kafeen. Kvinnene på kjøkkenet har utvikla eit ganske direkte språk, og problemet er at Stig nå forstår ein del meir enn dei nok skjønner at han gjer.

Stig har ein velutvikla fantasi, og i møte med foreldras stundom manglande forståing for kva som egner seg for barn og ikkje, bidreg dei delane av voksenverda som han ikkje forstår til å gjere verda enda skumlare enn ho burde vore. Fakta: Star Tour er ein skummel plass. Antakeleg er det eit monster der, for på bileta er det fine strender, store basseng - og ingen folk. (Kven sender frivillig foreldra sine der?)

Eg har vore så frustrert over dette universet at eg har hatt lyst til å kaste boka i veggen - for sekunder seinare å ville gjere det godt igjen gjennom å stryke boka forsiktig langs bokryggen. Eg har aldri opplevd noko liknande. Men eg trur, innerst inne, at det er eit godt teikn. 

Då eg hadde lese siste setninga i boka, stirra eg apatisk på den kvite sistesida i eit minutt. Var det ikkje meir? Var det slutt nå?! DET er eit særs godt teikn, for den som måtte lure.

Er du ute i siste liten med ein julepresang til ein lesehest, er det bare å smile pent og seie at du vil ha "Mamma er en countrysang". Skulle mottakaren havne i eit tilsvarande av-og-på-forhold til boka som eg har hatt, har vedkommande heilt sikkert bare godt av det. Og ei god leseoppleving har vi jo alltid godt av.

Bok: Feit

Bokhylla mi lokker aldri så sterkt som når eg har andre ting eg berre må gjere. For ei tid tilbake skulle eg ta ein liten pause frå norskstilrettinga. Bare ein 10-minutter. Og i staden for å fortsette på ei av dei fire bøkene eg held på med, byrja eg kikke litt i Kristian Fjellangers "Feit. Mitt liv som tjukkas". La meg ned på sofaen. Skulle jo bare bla litt i boka... Då boka var utlese halvannen tima seinare forstod eg ikkje heilt kor tida var blitt av. Eg var framleis i det litt vonde hjørnet på den kalde sofaen, og framleis spelte Casa Maurilo på repeat frå maskinen i eine hjørnet av stova. Men boka i armane mine var utlese, og der fine dagslyset som hadde vore på utsida av stoveglasa var blitt betrakteleg mørkare. Dei ti minutta var mangedobla. 

 

(Biletet har eg frimodig stole frå forlaget Manifest sine nettsider)

Eg drister meg til å påstå at Kristian Fjellanger har skrive ei av dei viktigaste sakprosabøkene i Noreg på denne sida av 2000. Han skriv om tema som har vore lite diskutert: menn og kropp, fedmedebatten sett med dei overvektiges eigne auger og samanhengen mellom sjølvbilete og utsjånad, og han gjer det på ein måte som gjer at ein kjenner på eit stort kjensleregister medan ein les. Han er ekkelt sjølvkritisk mot sin eigen (gamle) kropp, han er hysterisk morosam, har ein sterk samfunnsbrodd og tvinger fram tårene i augekroken - og alt i same setning. "Feit" er ei blanding av ei slags oppsummerande dagbok, intervju med samfunnstoppar og samling av brevvekslinger, og alt med eit sjarmerande, tildels lattermildt gravalvor.

Då eg lukka att boka var det med ei god-vond kjensle. God, fordi han skildrer korleis han gjekk ned i vekt (i all hemmeligheit) på ein morosam måte. Vond, fordi han skildrer sitt eige sjølvbilete og sine eigne førestillinger på ein måte som er så sjølvkritisk at det riv i augene.

Eg skal ikkje skryte på meg å kjenne Kristian. Men vi har nå svinsa rundt i dei same krinsane, så eg har møtt han ved fleire høve. Eg er ein av dei som ikkje forstod at det var same karen som stod framfor meg då eg traff han att i "halv" utgåve (men til mitt forsvar: han hadde ein annan organisasjonshatt på då eg traff han den "nye" utgåven for første gong...). Og det slo meg brått etter å ha lese ut boka at det eg hugser aller best frå dei første gongene eg traff han (medan han altså var 140 kilo), var at eg og ein kompis diskuterte kor sjarmerande og kjekk han var. Det sa vi sjølvsagt aldri til han, vi kjende han jo ikkje. Når det heile slo meg så sterkt, er det fordi han i boka skildrer korleis han såg seg sjølv. Som ein tjukkas med mindre verdi, og som ein utsjånadsmessig lite kjekk fyr. Biletet hans av korleis han trudde verda såg på han, gjer vondt til hjarterota, og eg lurer på om det kunne ha endra noko som helst om vi hadde sagt det vi meinte. Skjønt, ut frå kva han skriv, er eg ikkje sikker på om han hadde trudd oss.


Boka er god, men særs utfordrande. Eg ler, græt litt, smiler, nikker samtykkande og blir inspirert når det passer seg. Men herregud, så godt eg har av det. Av å røskes ut av komfortsona på den måten Kristian Fjellanger klarer å gjere. Boka burde vere eit must for alle som jobber i sportsbutikk. Og for alle som driv eit treningssenter. Og for alle som nokon gong har uttalt seg om spisevanar. Og for alle som nokon gong har prata bak ryggen på nokon med høgare BMI enn dei sjølv. Og for alle andre, eigentleg.

Bok: En norsk spion

Før eg skriv noko meir, bør eg seie at eg har fått boka eg nå skal skrive nokre liner om heilt gratis. Aschehoug sende meg eit lesereksemplar, og vonar at eg ville finne boka så interessant at eg gadd å bruke tid og plass på å skrive om ho. Dette seier eg sjølvsagt fordi at du, som eit opplyst menneske, fortener å vite om det. Forlaget dikterer ikkje kva eg meiner om boka, akkurat.

I krim - og spionsjangeren forventer eg alltid eit plott like føreseieleg som ei hollywoodsk romantisk komedie. Og til liks med når eg benker meg ned for å sjå hollywoodsk romantisk komedie, er det for å bli underholdt og for å få det eg forventer, at eg blar opp ein krim. Eg tek for gitt at eg halvvegs i teksten kan tippe meg til hovudplottet, og eg skal innrømme at eg blir litt småirritert om det mot formodning skulle vere slik at forfattaren tek nokre oppskriftsmessige vriar. Såleis burde eg vore litt sur på Aslak Nore, men eg får det ikkje til. Til det var boka rett og slett for god.

"En norsk spion" er fortellinga om dei som ikkje finst.  Om etterretningsoffiserane som offisielt ikkje finst, og som såleis ikkje kan rekne med å få oppbacking frå heimlandet om noko går gale. Eit slikt lag er i det boka tek til ein tur innom Dubai for å hente ein iransk offiser som vil bytte informasjon om ein planlagt aksjon mot norske interesser i Afghanistan mot opphold for seg og sin familie i Noreg. Dei får dei informasjonane dei er på jakt etter, men før dei får frakta mannen og familien i sikkerheit, skjer det som ikkje skulle skje: mannen blir funne drepen på hotellrommet på det "trygge" hotellet sitt. To av dei norske etterretningsoffiserane kjem først til åstaden, og dei rekner med at dei blir skulda for drapet. I von om å kunne bidra til å stoppe aksjonen, kaster dei seg på flyet til Kabul - trass i strenge ordre om å bli i Dubai. Det blir starten på ei lang og farefull ferd gjennom ørken, Talibanrørsle, opprør, fjellmassiv, doplanging og støvete gater. På kryss og tvers gjennom Afghanistan. Med eitt mål for auget: å sikre norske interesser - å forhindre ein aksjon. Dei resterande i teamet kjem etter, og har rett og slett bare måtte erkjenne at åstaden er flytta som følge av at spionane ikkje følger ordre.

Boka skildres gjennom auga til Petter Wessel. Ein norsk etterretningsoffiser som går undercover som journalist, og som på ulike vis prøver å leve opp til namnet sitt. Makkeren hans, Kåre Svalastoga (også han har namnet til ein kjend person, utan at eg skal påstå at det er medvite frå Nores side), gir seg ut for å vere fotograf. Saman skriv dei ei bok om landet, og om nokon spør, kan dei jamvel syne fram ei bok på norsk der smussomslaget (men ikkje sjølve boka) kan bevise at dei har arbeidd med likande prosjekt tidlegare. Men kan dei stole på kvarandre? På sine sjefar? På sine informantar? På seg sjølv?

Nore har skrive ei bok som ikkje berre er ei god spionhistorie, ho er òg ein sterk innanrikspolitisk kritikk. For kor demokratisk ynskjer eigentleg Noreg at Afghanistan skal bli? Kva er målet med den norske tilstadesveringa i Afghanistan?  Og korleis kan det ha seg at det er den delen av landet som Noreg kontrollerer som er den einaste relativt fredelege av dei regionane utanlandske styresmakter han intervenert i/okkupert?

Hadde eg vore Nores redaktør, hadde han fått melding om å plassere eit stort raudt kryss over den einaste sexscenen i boka - relasjonen mellom dei det gjeld var mykje meir spanande mens det berre var eit ant begjær.. Men om DET er det einaste negative ein har å seie om ei bok, ja, då kan ein jammen ikkje klage!

Og sidan julemarsipan, julebrus, kakemenn og julehefter allereie er å finne i butikkane, er det fristande å komme med ein spådom: er du glad i krim, skal du smile breitt når du ser denne ligge under eit juletre nær deg. Eller du kan spinge til butikken før den tid og sørge for at ditt ferdiglese eksemplar kan lesast av andre når første juledagen for alvor blir langdryg...

Faderen. Far? Djiiiises! (Ei bokmålsk erkjenning)

Eg har skrive nynorsk i 11 år, sånn til kvardags. Eg tenker sjeldan over at eg gjer det, sjølv om eg veit at eg er meir medviten skriftsspråket mitt no enn det eg var då eg skreiv bokmål til kvardags. Det er ikkje fordi eg er så medviten korleis eg skriv. Eg var mykje flinkare til å passe på både presensformer og endingar då eg lærte meg å meistre språket enn det eg er nå - då gadd eg jo kontrollere kvart eit ord. Nå kontrollerer eg kvart jubelår og tek skrivinga på autopilot. Med vekslande endings-hell. For å seie det litt flåsete: eg kan bøyingsreglane, eg bruker dei bare ikkje alltid.Men det var ikkje mi manglande rettskriving som var grunnen til kriblinga i bloggefingrane mine. Det var erfaringa og erkjenninga eg gjorde her om dagen. Eg ER ikkje fullt ut nynorsking. Det er framleis ein del av meg som er bokmålsbrukar. 

Eg har ikkje eit religiøst språk på nynorsk.

Eg bidreg sterkt til den statistikken som fortel at store delar av medlemsmassen i Den norske kyrkja ikkje er kyrkja på ein vanleg søndag. Rett nok stikk eg innom litt oftare enn gjennomsnittet. Gode vener i kyrkjelege stillingar og ei tante i det listaske nabohuset som sit i eit sokneråd bidreg godt til slikt. (Sist eg var i kyrkja var det eigentleg aller mest for å studere den fantastiske fest- altertavla som heng i Vanse, for å vere heilt ærleg). Men nesten uansett kva for ein kyrkjebenk eg har fått tresmak i fua av å sitte på, har kyrkjespråket vore bokmål. Og då eg for nokre dagar sidan skulle undervise om korleis kristendommen si oppfatning av treeininga er, måtte eg rett og slett erkjenne at mitt religiøse språk (i den grad eg kan seiast å ha det) er bokmål. Faderen, sønnen og den hellige ånd. Skaperen, frelseren og livgiveren.

Ein Kristusfigur av eit slag som også harmonerer dårleg med mitt religiøse språk, men som eg tykkjer er veldig fin. Traff han i Mtwara, Tanzania, der han vaktar i ganga på anlegget til eit luthersk senter som vi hadde samling på då eg var der.

 

"Faderen? Far? Faren? Djiiiiises!". Slik trur eg røysta inni meg ropte medan eg rota fram forsøk på forklaringar. At læreboka eg har er på bokmål, gjorde ikkje saka betre. Så eg enda opp med å skrive bokmål på tavla den timen. Greitt å sørge for at bokmålselevane faktisk også får møte språket sitt, sjølv om dei utgjer minoriteten.

Men det heile kom eigentleg av at eg var språklaus. Eg hugsa vagt noko om Anden. (Det lo vi av ein heil kveld på konfirmasjonsleir på Hovden. Vi blei pålagt å stikke innom kapellet ein kveld, og der var gudstenesta på nynorsk. Vi kniste skikkeleg då presten sa noko om at "anden kom over dei"). Sønnen = Sonen. Så det var ikkje det vanskelege. Men denne faderen?!

Eg gjekk i bokmål-til-nynorskfella. Eg antok at det var vanskelegare enn det var. For dei fleste nynorsk-brukande kristne heiter denne delen av treeininga faktisk Faderen. I moderne nynorskomsetjing (2011-utgåva) heiter det Far. "Vår Far i himmelen. Lat namnet ditt helgast...". (Som for så vidt er det same som det heiter på moderne bokmål (2011-utgåva). "Vår Far i himmelen! La navnet ditt helliges.". No more Fader og helligholding.) Men eg kjenner at eg nok har ein veg att før "Og lat oss ikkje koma i freisting,  men frels oss frå det vonde" blir eit språk som kjennes som "mitt"..

Du veit du har postkortdilla når...

...dette er motivet på putene i sofaen..

...dette er forkle og grytekluter tilgjengeleg...

..og dette bildet, som står i bokhylla, har din gamle adresse bakpå.

Heia postcrossing, seier eg berre. 

Bok: Nærmere høst

Før eg skriv noko meir, bør eg seie at eg har fått boka eg nå skal skrive nokre liner om heilt gratis. Aschehoug sende meg eit lesereksemplar, og vonar at eg ville finne boka så interessant at eg gadd å bruke tid og plass på å skrive om ho. Dette seier eg sjølvsagt fordi at du, som eit opplyst menneske, fortener å vite om det. Forlaget dikterer ikkje kva eg meiner om boka, akkurat. 

For ei veke sidan kom det ein epost i innboksen min. Vil du lese denne boka, spurte han, og presenterte teksten frå vaskeseddelen til debutanten Marianne Kaurin si bok "Nærmere høst":  "I en bygård på Grünerløkka sitter Sonja og venter på søsteren Ilse. Hun skule ha vært hjemme for lenge siden. Ute faller årets første snø. Plutselig banker det på døren. Utenfor står tre politimenn. Året er 1942. "Nærmere høst" er en roman om å håpe og om å miste - om små tilfeldigheter og store drømmer."

Kanskje var det fordi eg fekk eposten medan eg sat og redigerte ei oversikt over bøker om krig og konflikt som var egna til 9.-klassingar, kanskje var det teksten i seg sjølv. Men teksten greip meg så sterkt at eg kjende at denne boka var ei eg bare MÅTTE lese. Boka kom på torsdag. Helga blei tilbrakt på kurs. Men merkeleg nok var boka ferdiglese før eg var heime på søndag. Og boka greip meg like godt som førehandsomtalen.

Det finst bøker som klarer å formidle det såre og det vare på måter som gjer at ein faktisk kjenner seg som eit litt betre og meir opplyst menneske etter å ha lese dei, sjølv om historia som blir skildra er grusom. Ungdomsboka "Nærmere høst" er ei slik bok.

Historia går føre seg hausten og vinteren 1942. I Biermanns gate 10 på Grünerløkka i Oslo bur familien Stern. Tre døtre, ein skredderfar og ei heimeverande mor. I naboleiligheita bur Hermann Rød, som har invitert med seg den mellomste Stern-datra (ho med dei pene øyrene) på kino i det historia tek til. 

Sjølv om krigen herjar og legg begrensingar på kvardagen, lev familien Stern og dei andre i bygården på Grünerløkka tilsynelatande normalt. Rett nok er far i huset på jobb i familiebedrifta ein time før døtrene. Rett nok jobber eldstejenta mykje overtid. Men kvardagen fortsett, sjølv om restriksjonene også er der. Og med kvardagen følger også draumen om korleis ting kunne ha vore - anten det inneber eit brot med dei vante rutinene, eit romantisk svermeri eller berre ein draum om å tørre å flykte.

Eg sit, som lesar med nokonlunde grei kjennskap til kva som fann stad under krigen, og aner kva som vil skje med familien. Eg skjønner fort kva naboen driv med. Men Kaurins fortellarstemme er medviten naiv, og like uviten om kva som er i ferd med å skje som det hovudpersonane er. Og det funker. Eg har lyst til å skrike til hovudpersonane, be dei rømme, be dei ta grep. For eg, lesaren i 2012, veit jo kva som skjedde i 1942, og eg skjønner derfor kva det er som er i ferd med å skje. Men viktigast av alt er kanskje at Kaurin får meg til å forstå kvifor det komplett uforståelege faktisk skjer.

Det er to historier frå boka eg ikkje får ut av hjernen. Den første er historia om kva som skjer i etterkant av den forferdelege morgonen i 1942 då Sonja, lillesøstra og mora blir arresterte (og Ilse ikkje er råd å finne). Og det andre er historia om kvifor naboen deira, den trivelege drosjesjåføren, vel å gjere det utilgjevelege, sjølv om han aner kva grusomheiter han er med på. Kaurin skildrar hovudpersonane på ein god måte, og fordi alle historiene blir fortalde i lys av det øyeblikket der handlinga finn stad (og ikkje i lys av den framtida me som lesarar kjenner), klarar ho å skildre eit særs vanskeleg tema utan å bli oversentimental. Denne boka får nok ingen nobelprisnominasjon, men ho klarer noko viktigare: å forklare kvifor nokre menneske valde å risikere liva sine for å hjelpe vilt framande, å forklare korleis snille menneske kunne finne på å begå den verste uretten mot menneske dei kjende, å vise kvifor ikkje alle jødar flykta frå det okkuperte Noreg medan dei framleis hadde sjansen.

Av og til er det lurt å legge ut på langtur på ski utan å ha med kart og kompass, forresten. For om tilfeldigheitene vil det slik, kan det bli eit spørsmål om liv og død.

 ---
Oppdatert, åtte dagar seinare, og med boka framleis kvernande i hovudet (for så god er ho, altså!). Det er fristande å legge til som ellikken: Vær så snill, les boken. Den gjør så vondt, men den er også så vakker at du aldri ville vært den foruten. Akkurat som kjærligheten.

Moderne eventyr

Evjebandet Løvlands allé slapp for nokre veker sidan musikkvideoen til ein singel dei kom ut med i fjor. Songen "Riket i to" er rett og slett historia om korleis livet blir for eventyrkongane som blir sittande aleine på slottet når Askeladden har fått prinsessa og halve kongeriket. På dialekt, sjølvsagt

Eg har hatt sansen for denne songen lenge (og har også lurt den inn i litt undervisning), men videoen har rett og slett løfta songen enda litt. Filmteamet har køyrt Brokke-Suleskar-vegen i eit år, og videoen viser storslått Setesdalsnatur og fine bilete frå fire årstider. Fine folk er her og. 

Sett deg tilbake og nyt!

Ting eg har lært av å henge rundt på FN-konferanse

Vel tilbake i Noreg er det på tide å "oppsummere" mine litt under tre døgn som delvis tilstadesverande på Rio+20-toppmøtet. Rett nok var eg i ganske liten grad på sjølve møtet - eg brukte det meste av tida mi på Copacabana, der Norden hadde sine side events, og der hotellrommet eg var så heldig å få overta (då hostellet mitt ikkje var meint for menneske!) også låg. Så i god gamal lær-noko-nytt-kvar-dag-ånd -her kjem eit knippe av tinga eg lærte i dei 73 timane eg var på riosk jord:


- det er ufattelig mange folk over alt
-"international food" betyr burger og pizza på fn'sk
-minnepinner er superpopulært i Brasil. Sjølv om det står Norden på den og den er fyld med rapporter
-du farge-og bokstavkodes ut frå kor viktig du er. Eg er raud O, som betyr at eg er ordinær delegat i ein obervatørgjeng. Trur eg, i alle fall.
-å skrive namnet mitt på arabisk. Fordi Qatar har utstyrt meg med dreieskive
-dei einaste som trakk fram kvinner som naudsynte for å skape eit berekraftig samfunn var Dei sameinte arabiske emiratane og Norden (med eit sterkt atterhald om at eg ikkje var innom alle standane i athletes park)
-folk stresser veldig fordi dei ikkje når alt dei skal rekke og ikkje kjem i kontakt med folk, men at dei likevel ikkje bruker den timen det tek i bussen frå hotella til Rio Centro til å bygge allianser
-at eg blir stum når eg skal drive small talk, og særlig når nokon snakker eit anna språk enn det eg venta å høyre - Sorry, Tarja Halonen. Komplimenten din takkes hjarteleg for, sjølv om eg altså ikkje klarte å seie anna enn "eeh, ja, eeh.." og smile beskjedent
-grunnstega i samba. Takk vere ein Norden-frelst brasilianar som det viste seg at eg var brunare enn (stor siger for meg - sjølv om eg tapte veddemålet).
-at Vatikanet meiner det er viktigare å unngå aborter enn å sikre at mødre og barn overlever fødselen
-at det å vasse på Copacabana kanskje ikkje er det mest gjennomtenkte ein kan finne på ein ettermiddag - når havet stig og bølgene brått er meterhøge. Med mindre du liker å bli dyvåt, då
- at det å bytte ut eit par sko med eit anna fordi du har fått gnagsår fort bare betyr at du får gnagsår andre stader
-kor smittsomt deg er når "alle" har snakka ned forventningene til det endelige sluttdokumentet, og kor lett ein dermed gløymer det som faktisk var bra i det
-den lengste køen med mennesker eg nokon gong har sett førte til Brasils historiske nasjonalmuseum. Aner ikkje kva som skulle skje der, men eg blei glad lell
-strendene i Rio har uttøyings-og treningsapparat som står langs hovudvegen, til gratis bruk for både hobbymosjonister og atleter. Godt brukte var dei og.
-likestilling er hovudnøkkelen når ein skal løyse framtidas utfordringer. Noreg blei ikkje rike fordi vi fant olje, men fordi vi fant på ordninger som fekk kvinnene ut i arbeid, og som sikra at dei kunne vere heltidsarbeidande sjølv med små barn. Og siste påstanden er henta rett ut frå foredraget til sjefen for ein av FN sine forskningsinstitusjoner, i fall du lurte
-Copacabana og Ipanema har kvar sine fortausmønster, slik at du skal vite kor du er (?), og desse mønstra er byen svært stolte av.

Bittelitt blaut etter mitt forsøk på vassing, gitt

Copacabana gjennom bussvinduet. Her også med dei geniale trenings-og uttøyingsgreiene som er langs Rios strender.

Ipanema gjennom bussvinduet ein gråversdag. Men mønsteret er jo kult, då.

Signhild leiker important

Eg har nå debutert i FN-samanheng. Innlegget mitt fann stad på ein av Norden sine side events her i Rio, og temaet var likestilling. Som ein kommentar til paneldebatten mellom Tarja Hallonen, Færøyanes miljøvernminister og ei tøff svensk dame eg aldri heilt fekk med meg kven var (ho var stand-in for Lena Ek, som til liks med Bård Vegar Solhjell og Gro Harlem Bruntland måtte skippe den planlagte paneldeltakinga og kaste seg ut i Rios trafikkork etter at Brasil hadde sendt ut det endelege framlegget til tekst på sluttdokumentet same morgon). For morroskyld og galskap: her er manuset mitt, sånn i fall nokon føler ein trong til å lese det. :)

My name is Signhild Stave Samuelsen, and I am the vise chair person of the Nordic Children and Youth Committee, NORDBUK. NORDBUK is the Nordic Council of Ministers’ advisory and co-ordinating organ for Nordic and international co-operation on issues affecting the young. Since we are a co-operating organ, officials from all the Nordic countries and self-governing areas meet youth representatives from the national youth councils. The main reason why this structure is chosen, is a belief that participation is a core value in developing a better, common future.

When the report Our common future was launched 20 years ago, it pointed out that a sustainable future meant economic development, social justice and environmental maintanance – all important parts of a"development that meets the needs of the present without compromising the ability of future generations to meet their own needs."

In all the five Nordic countries, an important political aim is combining these factors. Economic development is a goal, but an important tool to help us reaching it, is a welfare system that provides a somewhat equal distribution of social goods. Equality on the basis of gender, and regardless of religious, ethnical, social and economic positions, is important for reaching the goal.

Our democracies are often regarded as open prosesses. In order for our democracy to be open, we need to remove the obstacles that hinder groups of people from participation. For the NORDBUK, the question of equality thus also include age.

The Nordic model includes the belief that the work for inclusion starts on a early age. Our five countries all score high on the indexes of young people's democratic attitudes. This is not only because democracy and participation are important values in our school systems, but also because the voices of the youth are given the floor in the societies in general. The civil societies are strong in all countries, and the works of NGOs are highly appreciated. Their work is important in the struggle towards sustainability. They provide a platform where children and youth may form their own spare time activities, and where their opinion matters. By providing a platform for participation, they provide help in keeping our democracies alive – and they contribute to renewing them, over and over.

Many of the youth organizations from the Nordic countries that are present here, are for instance meeting this summit with a demand for an ombudsman for future generations, others with requests of a new and binding environmental agreement. Regardless of how one find these suggestions, the negotiations are definitely filled with more engagement and with new perspectives on our common future because of them!

The Nordic countries are not perfect, and we have challenges in our path towards a sustainable future. Since the main focus of the discussion of this side event has been gender equality, I would like to share an example for an obcious challenge. In 2011, the Norwegain Social Research launched an analysis based on a nordic youth survey financed by NORDBUK. Among the interesting findings in the survey, was the fact that approximately 50% of all Nordic boys believe that men are better leaders than women – despite the fact that the young men in the survey were born long after Vigdis Finnbogadottir became the worlds first female president and Gro Harlem Bruntland's milestone of «woman government»...

With a model that is aiming to find a social justice for the members of state, and that values the work of the civil society, the Nordic countries have found a way that we believe is sustainable, especially because it asks for all members' equal participation. From our side, NORDBUK are one of the biggest providers of financial support for pan-Nordic youth organizations. And we are doing so because it is a way of empowering our societys biggest fund: the future.

Min barndoms eventyrland

Bestefar hadde vore sjømann, og fruktbåter var innimellom greia. Min barndoms eventyrverden handla derfor like mykje om Brasil, Japan, Filippinene og sør-Afrika som om den norske fjellheimen. Ein av bestefars favorittbyer var Rio de Janeiro, og eg har høyrt mykje om Copacabana. I mitt hovud skulle denne staden vere ei blanding av Kardemommeby og Listastrendene. Etter eit døgn her slår eg fast: eg trur eventyrverda var den finaste! :)

Nysgjerrigheitsdrapet

Gutten ved sidan av meg var lei av å lese Donaldpocketen sin. Han hadde lese den ut to gonger allereie på den stunda bussturen hadde vart. Han var lei av å ete chipse han hadde fått med som kos på turen, lei av å skulle orientere seg sånn at han var heilt sikker på at vi var (eller ikkje var) komen til den plassen der han skulle ringe til pappaen sin for å seie at "nå kan du sette deg i bilen, for nå er vi der straks". Så då eg lukka boka eg hadde lese i, greip han sjansen til å fortelle. Om vennene sine, om familien sin. Om ting han lurte på.

Han var 9-10 år, og stor nok til å sette ting i samanheng, men liten nok til ikkje heilt å skjønne at hans verd og framande menneske si verd ikkje nødvendigvis var dei same. Derfor prata han om nabolaget sitt og forventa at eg visste korleis det såg ut der (endå eg ikkje forstod kor i landet nabolaget eigentleg var), og han tok for gitt at eg kjende Markus. Markus, skulle det vise seg, var bestekompisen med stor B - kompisen det var vondt å reise frå og som gjorde at det ikkje var så stas å dra til pappa for påska.

Mens trafikken gjekk i sneglefart langs E18 lærte eg om korleis ein finn pølsepakker på skoletur i skogen, at alle lærarar har ein eigen måte å slokke bål på (det blir alltid masse røyk!) og konsekvensane av å stå på skateboard utan kne- og albogebeskyttarar. Eg fekk innblikk i korleis ein kameratgjeng på fire finn på rampestreker så uskuldige at lærarane blir glade når gutane trur dei blir sinte. Om gode klassekamerater, om kva ein kan gjere ein regnvêrsdag, om hundar.

Eg svarte for det meste bare "ojsann!", "næmmen" eller "ja, du veit det at dei såra som gjer mest vondt, det er dei som bare er akkurat i overflata". Talestraumen hans var konstant, og historiene hans, som for han var så sjølvsagte, var for meg historier om ein barndom eg ikkje har føresetnader for fullt ut å forstå, oppvaksen i ei tid utan mobiltelefon og med minimalt med tv-spel som eg er. Det var ein livsglad guts skildringer av ein aktiv kvardag, og eg følte meg utruleg priviligert som fekk eit innblikk i den.

I det vi køyrer inn i Arendal kommune blir han taus. Eg seier ikkje noko, eg heller. Vi sit tause ei stund, eg opptatt av landskapet rundt meg. Han, skal det vise seg, tenker. Hardt. For det er ein ting han ikkje heilt forstår. Noko han har lært på skolen som plager han. Kvifor er det eigentleg slik at folk i Afrika svelt i hel? "Hvorfor finner de ikke bare mat, da, når steinaldermenneskene gjorde det?! Dessuten er det jo så mange ville dyr i Afrika, så det er jo ikke så vanskelig!". Han spør, og ser på meg på ein måte som viser at han  forventer at eg skal gje han svaret med stor S utan å måtte tenke meg om. Måten han spør på, tyder på at han forventer at eg skal svare at "menneske i Afrika er så primitive, skjønner du". Det ville vere svaret som i størst grad harmonerte med hans antakelser, i alle fall.

"Nå spør du vanskelig.." begynner eg, prøvande. "For det første bur det jo vanvittig mange fleire menneske i Afrika enn det gjorde i Norge i steinalderen... Og så er det jo ikkje alltid sånn at menneska bur der maten er å finne...". Eg nøler, og legg til "og så er det sånn at mens vi kan gå i butikken og kjøpe maten, må dei fleste i Afrika dyrke maten sin sjølv, og det er ikkje alltid dei får nok, eller at dei får nok regn..".

Eg har lyst til å fortelle han om skeivfordelinga i verden. Om korleis dei rike landa i verda brenn overskotslagra av korn for å oppretthalde det dei kallar "ein god handelsbalanse" samstundes som TV-sendte innsamlingsaksjoner i dei same landa samler inn store summer for å hjelpe dei som er døden nær av matmangel. Om korleis dei same rike landa meiner det er viktigare at dei får seld SITT mjølkeoverskot til land i sør enn at dei lokale bøndene skal kunne få seld sine produkt. Eg har lyst til å fortelle han at dei fleste som svelt i hel i verden bur i land som sel maten sin til utlandet. 

Eg har lyst til å forklare han korleis det eigentleg ser ut i Afrika. At bildet han har i hovudet ikkje nødvendigvis stemmer med røynda. Eg har lyst til å fortelle han om lydene og luktene frå landsbygda i Tanzania, om åkerlappene utanfor landsbyen, om jordhyttene med tak som må skiftes årlig, om barna. Sit og ønsker eg kunne vist han bilder. Av odelsjenta på Pemba som skal få ta over ein peanøtt-åker ein gong, og fortelle han om korleis foreldra hennar investerer i von om å kunne sikre ho ei god framtid. Vise han bilete av den lokale marknaden på øya hennar. Av barna i landsbyen hennar. Av skulen ho går på.  I ei von om at han skal kunne forstå. Men eg veit at det ville føre til enda fleire spørsmål som er enda vanskelegare å svare på. "Er DET skolen - det er jo ikkje stoler der ein gong!" ville han spurt. Eg ville vist bilder av barna, og forklart at dei et maks to måltider om dagen, men ofte bare eitt, fordi dei ikkje har nok mat - men at dei er heldige som kan spise seg mette ein gong (eller to) om dagen. "Men kvifor gjer dei det sånn, då, kvifor brenn dei kornet når nokon svelter?" - eg veit at han ville ha spurt om akkurat det, for det er sånn han er, slik han har vist meg at han ville reagert. Og eg ville blitt enda meir svar skyldig. Så eg seier det ikkje. 

Marknad i eit veikryss på Pemba. Like borti gata finn ein marknaden der truverdige, men muligens litt inhabile, kjelder  meiner ein finn Tanzanias, ja kanskje Afrikas, aller beste mangoer til sals.

"Det er nok litt vanskeleg å svare på, for det er så mange grunner til at det har blitt sånn..." seier eg til slutt. Det smerter meg å svare slik, for eg veit at eg med det drep ein interesse hos han. Eit slikt svar seier han at dette er ei "vaksengreie". At han er for liten til å forstå. At han er for liten til å bli rekna med. Han aksepterer svaret med eit sukk, og begynner å snakke om hunden sin - den fantastiske hunden som han er så glad i.

Mens sanninga er at det antakelegvis er han som sit med forslaget til den beste løysinga. For han har jo lært på skolen at det ER nok mat i verda til å sikre at alle på jorda får nok mat. Så kvifor sørger vi ikkje bare for at alle får den maten i staden for å brenne den opp?

Til en ukjent drittsekk

På vei heim frå byen i går kjende eg kva du hadde gjort med meg. Korleis dine handlinger mot ei ukjend medsøster for tre helger sidan hadde satt seg som frykt også i min kropp. Korleis dine øydeleggingar også har fråteke også oss andre tryggheita.

Eg bur på ein stad som fint kan marknadsførast som "sentrumsnært". I bedageleg gange med glatte sko på is, slik forholda var i natt, tek det meg tolv minutt å gå frå taxiholdeplassen ved Ernst og til senga heime. Og når dei forrerst i køen fortel at dei allereie har stått der hutrande i tjue minutt, er det ikkje berre økonomisk lønnsomt å ta beina fatt, det er også bortkasta tid å vente på ein varm bil.

Så eg gjekk. På vei heim hadde eg to alternative ruter. Den eine går over kyrkjegården. Det vil vere den ruta der eg i størst grad ville gå langs bilveien, men det er også den som føltes aller mest utrygg (og det ikkje bare fordi eg har sett for mange skrekkfilmer). Den andre går via underganga der du foretok dit bakholdsangrep, vel vitande om at sannsynlegdomen var stor for at det ikkje ville vere vitner til ugjerninga di.

Og eg visste at det meste ville vere på di side. Eg var kledd i lårkort kjole (eg hadde jo vore ute for å feire ei god venninnes bursdag!), og nylonsstrømpebuksene mine var allereie opprive etter eit ublidt møte med eit bordhjørne. Eg kjende meg ikkje full, men var såvistes ikkje edru heller. Augene mine var sterkt sminka. Skulle du vere ute, og skulle eg bli ditt neste offer, visste eg at det norske rettsvesenet har tradisjon for å la gjerningsmenn slippe billigere unna når jenta går så "horete" kledd. Kjolen min heitte festantrekk då den blei kjøpt, er utan utringing og var faktisk ganske dyr, men likevel visste eg at den i ein eventuell rettssak ville bli sett på som "billig". 

Langs Vestre Strandgate fulgte ein mann etter meg. Var det deg? Skritta hans heldt jamn fart med mine. Eg speeda opp, det same gjorde han. Eg stoppa opp på ein stad der eg følte meg ganske trygg (det køyrde biler forbi kvart 15. sekund), fikla med mobilen, søkte opp nokon i følget eg nettopp hadde forlatt, og var klar til å trykke på den grønne knappen. Mannen gjekk forbi meg, og forsvann oppover ei sidegate.

Underganga nærma seg, og eg kom på at om eg ikkje hadde pepperspray, hadde eg i alle fall ei lita hendig parfymeflakong. Skulle du vere i nærleiken, skulle jammen auga dine få svi - og du skulle dusjes i dameparfyme. Både fordi du fortente å få svi, og fordi at det at du var dynka i Davidhoffs Ecco ville vere eit såpass sterkt bevis at saka vonleg ikkje kunne henlegges om du var ute. 

Ein mann står i underganga og krangler med nokon gjennom telefonrøyret. Eg forsikrer meg om kva vei "dusjen" på flakongen vender, og går mot han, utan å vere redd, men kjenner at eg er budd. I det eg nærmer meg, går han foran meg, framleis med fokus på telefonen. På toppen av bakken står fire i ein sirkel og pratar saman. Dei ser ikkje spesielt faretruande ut, men eg merker likevel at eg er obs på den minste bevegelse. Eg kjem nærare, og oppdager at det er to par som står der, og som truleg står der fordi deira veger skal skiljast, men dei ikkje vil gå kvart til sitt. Vil hale ut ein fin kveld enda litt lenger. 

Mannen med telefonen stopper like ved parkeringsplassen ved kirkegården. I det eg går forbi han - framleis med flakongen i åtaksposisjon - seier han med rolig stemme at "nei, det er ikkje sånn det er". På islandsk. Han blir ståande, medan eg fortsetter, nå vaklande på isen. I det eg runder første svingen i Setesdalsveien, spring ein ung mann forbi meg. Mens lyden av føttene hans som nærmer seg, føretek eg enda ein sjekk av retninga på flakongen, enda eg veit eg ikkje har flytta den ein millimeter sidan sist sjekk. Vissheita om det fortauet ligg mellom fjellveg og ein trafikkert vei, gjer at frykta for at noko gale skal skje igrunnen ikkje er tilstades, men eg sjekker likevel, som ein sikkerheitsventil. 

Innen eg kom så langt som til å ta inn i gata der eg bur, var han som sprang foran meg forlengst borte. Islendingen kom aldri rundt svingen. Det veit eg, fordi eg fleire gonger kikka over skuldra, ikkje for å sjå etter han, men for å ha kontroll på kven som eventuelt var bak meg.

Eg vonar du forstår at du ikkje berre øydela noko i den dama du slepte etter håret. Du øydela også andre jenters rett til å kjenne seg trygge på den einsame heimvegen nattestid. Og du øydela andre menns rett til å sleppe å bli vurdert som potensielle overgriparar. Du stal tilliten vår til medmenneske. Den utryggheita du har spredd, vil eg eigentleg ikkje akseptere. Men den er der. 

Du øydela noko heilt grunnleggande, og eg frykter du har gjort uoppretteleg skade på oss alle. Måtte du pines til evig tid. Og måtte pinene dine begynne allereie nå - og plage deg så mykje at du melder deg og tek di straff. Det vil nok ikkje gjenopprette tilliten mellom oss natteranglarar, men det vil vonleg vere eit bittelite steg i rett retning. Og ikkje minst fortener ho du drog etter håret at du melder deg og at du får di straff. Utan at hennar klede teller som ei einaste formildande omstende for ditt vedkommande.

Ny lærdom veke 2

"Ny uge, nye låddår", seier pappas kompis. (Så får det bli opp til deg om han er oppteke av sokkeskift eller gambling!). Så her følger lærdommer frå veke 2 - eit kroneksempel på at lærdom er å hente i både stort og smått - og at lærdom jammen ER både stort og smått...

Mandag 9. januar: Omsetjing naudsynt NÅ...

Eg fekk eit stort forklaringsproblem på mandag. Ei dame eg ikkje kjenner tok kontakt med meg via postcrossing for å spørre om eg hadde eit boktips. "Vil du gje meg nokre gode norske samtidsforfattarar som er utgitt på engelsk, og som ikkje skriv krim?". Sidan eg ikkje blir mentalt ferdig med Gaute Heivolls "Før jeg brenner ned", var det den første boka som slo meg. Sidan eg hadde fått med meg at Liza Marklunds "Du gamla, du fria" fekk den norske tittelen "Borderline" (!), turte eg ikkje ta det for gitt at Heivolls fantastiske bok hadde fått ein engelskspråkleg tittel som inneheldt "Before" og "burn(-ing)". Boka kunne jo, for alt eg visste, ha blitt heitande "Finsland on Fire". Så eg søkte han opp på amazon. Og Norli. Og hans eigen heimeside. Bare for å oppdage at boka tydelegvis ikkje finst på engelsk ennå. Eg voner skaden rettes opp. 

Tirsdag 10. januar: enkle ord er kompliserte

Eg bur i kollektiv, og der bur også bror min. Når han sit i sofaen og ser på TV, då kan eg, utan å ha høyrt eller sett kva som står på, med stor sannsynlegdom ta for gitt at ein av BBCs mange kanalar står på. Og like sannsynleg er det at det er eit av tre program: Comedy Roadshow, Top Gear UK eller QI. Heldigvis for bror, og heldigvis for den delen av hjernen min som liker å tippe rett, viser ein av dei mange BBC-kanalane eit av desse programma omtrent til ei kvar tid. For min del betyr dette at eg stundom får ein god latter og ganske mykje oftare blir fora med trivialiteter. Og ein slik ein var det eg plukka opp i QI på tirsdag. Dei snakka om Oxford English Dictionary, og der kom det fram at "set" er det ordet som krev mest omtale i ordboka. Ikkje berre berre når ordet både kan vere substantiv og verb, og i tillegg har mange ulike betydninger.

Onsdag 11. januar:  kjært barn har mange namn

Å heite Sig nhild medfører ein del praktiske utfordringer - særleg når ein er i utlandet. Kanskje ikkje så rart, for det er jo komplett umogleg for brorparten av nordmenn å uttale namnet mitt riktig. Så når eg har vore engasjert i ting på internasjonalt nivå har eg gått som alt frå Singen til "Sainhail" til "Sign" til.. you name it. Eller så har eg skapt ytterlegare forvirring ved at halvparten i ei gruppe prøver hardt å uttale Signhild mens resten roper på Jenny, ettersom passet mitt slår fast at det namnet jammen også heng på i namnerekka. I 5 dagar for ein del år sidan heitte eg Slađa. Namnet fekk eg fordi det var komplett umogleg for ein bosnisk-kroatisk kjenning av meg å seie Signhild. Han døypte meg derfor Slađa, "fordi det passer bra". Seinare, då vi sat på ei forelesning på det kroatiske universitetet i Mostar, fann han ut at i staden for å skulle omsette det som blei sagt frå talerstolen, som strengt tatt var grunnen til at han sat ved siden av meg, skulle han lære meg nokre kroatiske jentenamn, og kva dei betydde. Eit av dei namna han då skreiv opp, var altså det han hadde døypt meg. Lappen hamna på eit eller anna tidspunkt i ein kasse og var gløymt - fram til eg oppdaga den då eg skulle kaste nokre papir på onsdag. Og kom altså på mitt ganske ukjende uoffisielle namn.

(Og eg meiner å hugse at det nok ikkje var slik at ein døyper jentene kristtorn, men at han har kasta inn ein l for mykje)

Torsdag 12. januar: Metodelære

Annakvar torsdag i periodene eg har forelesning, er det forelesning frå tidleg til seint. Torsdag var ein slik dag. Mot slutten av dagen skulle arbeidsgruppene i klassen lage opplegg som kunne presenteres for dei andre i klassen dagen etter. Og her var det at eg fekk ei grundig innføring i bruken av stasjonslæring som metode av ei av dei som er på mitt team. Stasjonslæring krev ein lærar med vilje til å ommøblere klasserommet, ei kjøkkenklokke og gjennomtenkte oppgåver, og så er det bare å sette i gang. Klassen deles inn i grupper på 3-4 på kvar, som alle skal gå rundt og løyse oppgåver plassert rundt omkring i klasserommet. Ca 12 minutt på kvar post, og ein kan i løpet av ein dobbeltime ha trent seg på lesing, øvd seg på engelsk, løyst matteoppgåver, utvida logikken og leikt seg med praktiske oppgåver. Tverrfagleg, artig og motiverande. Takk for tipset, Elisabeth!

Fredag 13. januar: Konstatins besa

I løpet av veka ein gong byrja eg å lese "Hvem fulgte Doruntine hjem" av Ismail Kadare. Fleire av informantante til masteroppgaven min nemner den boka som heilt essensiell for å forstå den albanske besa, og eg kom til at det var ein god ide å kombinere større innsikt i dette systemet med lesing av stor litteratur. Eg irriterte meg grønn over at besa i boka stadig er skrive med dobbel s ("bessa"), og oppdaga til mi store forundring at boka er omsett frå fransk. Det totte eg var litt rart, for eg meinte at sjølv om Kadare er busett i Frankrike, så skulle han jo skrive på albansk? Når livet gjev ein spørsmål, har wikipedia som kjent svar. Og dei kunne fortelle at ikkje berre er boka skrive på albansk opprinnelig - boka er tufta på ei mellomalderlegende, ofte kalla for Konstantins besa. Ein besa er eit veldig, veldig sterkt æresord. Om ein gjev nokon sin besa, sverger ein på at ein skal gjere alt for å gjennomføre det ein lover. (Ein meir inngåande presentasjon av eit svært interessant kulturelt særpreg finn du på wikipedia.) I Konstantins tilfelle lover han at dersom hans einaste søster får heimlengsel, skal han komme og hente henne, sjølv om ho blir gifta bort til andre sida av Europa. Søstra, som altså heiter Doruntine, blir ein dag henta av sin bror. Han frakter ho frå Bøhmen til Albania, slepp ho av utenfor huset til mora, og melder at han har eit lite ærend på kyrkjegården før han kan komme tilbake. Vel på innsida av huset viser det seg at alle Doruntines brødre er døde - inkludert Konstantin - og at han altså må ha henta henne frå det hinsidige. Det medfører etterforskning - og konklusjonen er at å gi nokon sin besa er eit løfte så sterkt at ikkje eingong døden kan bryte det. Det ligg mykje kultur i slike historier, for å seie det sånn.

Laurdag 14. januar: Ein nasjonalhelt rikere

Det er fristande å seie at den viktigaste lærdommen frå laurdag er at det er heilt greitt for den norske "kultureliten" å svare på grumsete kommentarer med å grisete sexistkommentarar og oppmode til bruk av vald. Men det har andre klart å skrive om på måtar eg ikkje ville klart, og ikkje gidd eg ta med meg den lærdommen inn i framtida heller. Så derfor - laurdagens aller viktigste lærdom var kjennskapen til ein (for meg) ny nasjonalhelt. Eg har ei greie for nasjonalheltar. Det er ein yrkesskade - har brukt ganske mykje tid og krefter på å sette meg inn i Skenderbegmytene og Linas Eriksonas' jamføring av skotsk, litauisk og norsk heltedyrkingstradisjon. Så eg har meldt frå at eg gjerne vil ha postkort gjennom Postcrossing med nasjonale heltar på. Og på laurdag kom det ein slik ein i postkassa mi. Han ser slik ut:

Mannen på pidestallen er admiral Michiel Ariaanszoon de Ruijter, Nederlands store sjøhelt. Han levde mellom 1607 og 1676, og var ansvarleg for dei nederlanden'ske troppene i ikkje mindre enn tre sjøkriger.

Søndag 15. januar: meir sjøfart
..., meir QI og meir gjenoppfrisking av kunnskap ein hadde gløymt. Spørsmålet Stephen Fry stilte, var "kven var den første til å segle jorda rundt". Til liks med panelet, var mitt intuitive svar "Magellan". Så feil kan ein ta - Magellan har fått æra for ekspedisjonen han leda ut frå Spania, men han sa takk for seg på Filippinene. Han kom tilbake til Europa i kiste, men fekk æra likevel. Juan Sebastiàn del Cano var den som eigentleg burde hatt æra, for det var han som fikk skipet tilbake, og med det gav verda det ultimate provet på at jorda faktisk er rund.. Eller, det var han og hans manskap som saman burde få æra.